روزنامه «جام جم» در ادامه نوشت: این بار می‌خواهیم نگاه متفاوت و عمیق‌تری به جریان‌های خبرساز علمی داشته باشیم و از کسانی بگوییم که در یک سال گذشته با اقدامات‌شان زمینه‌ساز به‌وجودآمدن اتفاقات مهمی در دنیای علم شده‌اند. در آستانه سال ۲۰۲۲ میلادی، با ۱۰ چهره تأثیرگذار علمی به انتخاب نشریه علمی نیچر آشنا شوید که اقدامات موثرشان موجب جریان‌سازی در سال ۲۰۲۱ شد.
وینی باینیما، جنگجوی واکسن
یکی از دبیران سازمان ملل که می‌دانست برابری دسترسی واکسن بدون مبارزه اتفاق نمی‌افتد. پیش از این‌که حتی شرکتی واکسنی برای کووید – ۱۹ تولید کرده باشد، وینی باینیما (Winnie Byanyima) به‌خوبی می‌دانست توزیع برابر و عادلانه واکسن احتمالی با چالش‌های زیادی همراه خواهد بود. در اوایل سال ۲۰۲۰ او از معدود افرادی بود که هشدار می‌داد کشورهای کم‌درآمد و با درآمد متوسط نمی‌توانند برای تامین واکسن مورد نیازشان فقط به امید برنامه‌های اهدای واکسن جهانی بنشینند. به عقیده او، تنها راه رساندن این واکسن‌هایی که می‌توانند جان افراد را نجات دهند به تمام مردم دنیا این است که شرکت‌های متعدد تا جایی که می‌توانند برای تولید این واکسن‌ها اقدام کنند و سپس سیستم‌های توزیعی طراحی شوند که آنها را به تمام نقاط مورد نیاز برسانند. اما این اتفاق نیفتاد؛ شرکت‌هایی که موفق به تولید واکسن شده بودند، به حفظ مالکیت فکری خود تاکید شدیدی داشتند و کشورهای با درآمد بالا، بلافاصله برای پیش‌خرید و خرید بیشتر دوزهای واکسن‌های تولیدی اقدام کردند.
باینیما این تجربه از نابرابری را پیش از این در خصوص همه‌گیری ایدز به دست آورده بود. در اوایل دهه اول قرن ۲۱، داروهای موثری برای کنترل پیشرفت این بیماری وارد بازار شده بود اما بیشتر آنها در زادگاه باینیما در اوگاندا در دسترس نبودند.
او که اکنون در UNAIDS (آژانس سازمان ملل‌متحد برای پایان‌دادن به ایدز در سراسر جهان ) را هدایت می‌کند، در برابر این بی‌عدالتی بیان می‌کند: «این فرآیند که بتوان فناوری مرتبط با سلامت را که می‌تواند جان انسان‌ها را نجات دهد به همان روشی فروخت که یک کیف لوکس فروخته می‌شود، اصلا طبیعی نیست. ما نباید به دنبال طبیعی جلوه دادن این فرآیند و تایید آن باشیم. بلکه باید همان‌طوری که هست آن را خطاب کنیم: غیراخلاقی، طماعانه و نادرست!»
باینیما در این راستا گروه‌های مردم‌نهادی را نیز بنیان‌گذاری کرده‌است. استراتژی او این بود که رهبران قدرتمند را با ارائه استدلال‌های دقیق طراحی‌شده به تغییر این رویه غلط جذب کند و نشان دهد چگونه حمایت از برابری واکسن باعث پیشبرد اهداف آنها می‌شود. در اردیبهشت ۱۴۰۰/ می ۲۰۲۱ وقتی ایالات متحده – که از لحاظ تاریخی مدافع سرسخت حق ثبت اختراع بود – به پیشنهاد آفریقای‌جنوبی و هند مبنی‌بر چشم‌پوشی از حفاظت مالکیت فکری پیرامون واکسن‌های کووید – ۱۹ به امید تقویت ظرفیت تولید اهمیت داد، باینیما و همکارانش پیروزی غیرمنتظره‌ای را جشن گرفتند.
فریدریک اتو، محقق هواشناسی
با افزایش امواج گرما، سیل و خشکسالی، این محقق نقش انسان‌ها را در این پدیده‌ها ارزیابی می‌کند که آیا مقصر هستند یا خیر.
فریدریک اتو هفت سال گذشته را صرف مطالعه وقایع شدید آب‌وهوایی کرده‌است اما حتی او نیز وقتی موج گرمای فوق‌العاده‌ای در کانادا و شمال‌غربی اقیانوس آرام ایالات‌متحده در ماه تیر۱۴۰۰/ جولای ۲۰۲۱ رخ داد و رکوردهای دما را شکست و صدها نفر را کشت، شوکه شد.
این روزها هر زمانی که پدیده‌های شدید آب‌وهوایی رخ می‌دهد، مردم بلافاصله به این فکر می‌کنند که آیا تغییرات آب‌وهوایی کره‌زمین عامل این پدیده‌هاست یا خیر. این دقیقا همان سوالی است که اتو و همکارانش در گروه اسناد آب‌وهوای جهان (WWA) سعی می‌کنند به‌سرعت به آن پاسخ دهند. اتو و همکارانش یک مطالعه تحقیقاتی سریع را برنامه‌ریزی کردند. این تیم داده‌های هواشناسی برای اندازه‌گیری میزان بزرگی موج گرما را بررسی کردند. سوابق آب‌وهوای منطقه را مورد مطالعه قرار دادند و مدل‌های رایانه‌ای را اجرا کردند تا دریابند احتمال وقوع این نوع موج گرما نسبت به دنیای فرضی بدون تغییرات آب‌وهوایی چقدر بیشتر شده‌است. نتیجه این پژوهش چنین بود: وقوع موج گرمایی به این بزرگی در منطقه بدون تغییرات آب‌وهوایی ناشی از انسان غیرممکن بود.
جدا از موج گرمای شمال‌غرب آمریکا در سال‌جاری، او و گروهش نقش تغییرات آب‌وهوایی را در سیل‌های ویرانگر تیرماه ۱۴۰۰/ جولای ۲۰۲۱ در آلمان و بلژیک، «موج سرد» فروردین در فرانسه و خشکسالی مداوم در ماداگاسکار مورد تجزیه و تحلیل قرار دادند. اتو و تیم او استراتژی‌ای را توسعه داده‌اند که از شبیه‌سازی‌های آب‌وهوایی ۵۰ مدل استفاده می‌کند. این رویکرد و مطالعات ایجاد شده در حال حاضر به‌طور گسترده به‌عنوان بسیار قوی در نظر گرفته می‌شود. این رویکرد در گزارش ماه مرداد/ آگوست کمیته علمی که توسط سازمان ملل متحد تأسیس شده‌است، به‌وضوح دیده می‌شود. این هیات اعلام کرد اکنون یک «واقعیت ثابت شده» است که افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای باعث شده‌است برخی از تغییرات آب‌وهوایی مکرر و شدیدتر شود.
ژانگ رونگ کیائو، کاوش در مریخ
این مهندس، اولین ماموریت موفق چین به مریخ را رهبری می‌کند که امسال به این سیاره رسید و یک مریخ‌نورد را روی سطح این سیاره فرود آورد. در ۲۵ اردیبهشت/ ۱۵ می، ژانگ رونگ کیائو در حالی که مریخ‌نورد چینی تیان‌ون ــ ۱ به سلامت روی دشت‌های شنی و سرخ سیاره فرود آمد، اشک‌هایش را از چشمانش پاک کرد.
این فرود نشان‌دهنده پایان یک سفر ۴۷۵میلیون کیلومتری پر از خطر برای ژانگ و اداره ملی فضایی چین بود که تا پیش از این، هرگز مأموریت موفقیت‌آمیزی را روانه مریخ نکرده بودند. ژانگ می‌گوید فرود آمدن این مریخ‌نورد برای او یادآور یک ضرب‌المثل قدیمی چینی است: «ده سال طول می‌کشد تا یک شمشیر خوب تیز شود.»
چین بعد از ایالات متحده دومین کشوری است که مریخ‌نوردی را روی مریخ فرود آورده‌است، سیاره‌ای که به‌دلیل درهم شکستن امیدهای آژانس‌های فضایی بدنام است؛ تقریبا نیمی از تمام مأموریت‌های مریخ با شکست به پایان رسیده‌است.
ژانگ به‌عنوان طراح اصلی، مسؤول هماهنگی تیمی متشکل از ده‌ها هزار نفر است که ساخت و اجرای مأموریت مریخ‌نورد تیان‌ون ــ ۱ را به‌عهده دارند. این پروژه از یک مدارگرد، یک فرودگر و مریخ‌نورد به نام ژورنگ تشکیل شده‌است.
این ماموریت یکی از سه ماموریتی بود که سال ۲۰۲۱ به مریخ رسید ــ دو مأموریت دیگر مریخ‌نورد استقامت ناسا و مدارگردی بود که امارات متحده عربی اعزام کرد. موفقیت ماموریت چین باعث شده تا ژانگ به قهرمان ملی چینی‌هاتبدیل شود که بارها در رسانه‌های دولتی ظاهر شده‌است اما به‌ندرت با مطبوعات خارج از چین صحبت می‌کند.
لو پان، دانشمند سیاره‌شناسی در دانشگاه کپنهاگ، می‌گوید که ژانگ احتمالا نقش مهمی در تصمیم سازمان فضایی چین برای ارسال مدارگرد، فرودگر و مریخ‌نورد به مریخ در یک محموله ایفا کرده‌است تا چین را به اولین کشوری تبدیل کند که این کار را انجام می‌دهد. محققان همچنین می‌گویند ژانگ نظر آنها را در مورد انتخاب ابزار و محل فرود در نظر گرفته‌است.
ونژه فا، دانشمند سیاره‌شناسی در دانشگاه پکن، که در حال تجزیه و تحلیل داده‌های راداری مأموریت مریخ است، می‌گوید: «او دانشمندان را تشویق کرد تا در این مأموریت شرکت کنند تا خروجی علمی بیشتری به دست آورند.»
تیمنیت گبرو ، هدایتگر اخلاق هوش مصنوعی
این پیشگام هوش مصنوعی با از دست دادن شغل خود در گوگل، مؤسسه‌ای مستقل برای طرح سؤالاتی در مورد اخلاق در فناوری تاسیس کرد.
تیمنیت گبرو، محققی که در زمینه اخلاق هوش مصنوعی مطالعه می‌کند، می‌گوید سال گذشته او در یک کلام، وحشتناک بوده‌است. گبرو در دی ۱۳۹۹/ دسامبر ۲۰۲۰، شغل خود را در گوگل پس از درگیری بر سر صحبت‌هایش درخصوص سوگیری‌های بالقوه هوش مصنوعی مورد استفاده در این شرکت از دست داد. این اخراج بسیاری از دانشمندان، از جمله برخی از افرادی که در شرکت کار می‌کردند را شوکه کرد و هزاران محقق برای حمایت از او گرد هم آمدند و نگرانی‌های او را در مورد تبعیض ضدسیاهپوستان در هوش مصنوعی و در مورد آسیب‌هایی که این فناوری می‌تواند برای گروه‌های به حاشیه رانده شده در جامعه ایجاد کند، تشدید کرد.
اکنون گبرو مسیر خود را ساخته‌است. در ۱۱ آذر/ ۲ دسامبر سال جاری، درست ۱۲ ماه پس از جدایی‌اش از گوگل، او یک مؤسسه تحقیقاتی راه‌اندازی کرد تا مستقل از شرکت‌های بزرگ فناوری، هوش مصنوعی را مطالعه کند. او می‌گوید وقایع سال گذشته نشان‌دهنده این درک روبه رشد است که عیوب هوش مصنوعی نباید به‌عنوان مشکلات فنی در نظر گرفته شود؛ آنها نشانه‌ای از محیط ناقصی هستند که فناوری در آن توسعه یافته‌است.
گبرو در سال ۲۰۱۸ به گوگل پیوست، جایی که تیم اخلاق هوش مصنوعی شرکت را با مارگارت میچل رهبری کرد. این زوج به‌دلیل ایجاد یک محیط حمایتی برای محققان سیاهپوست و دو رگه در شرکت شهرت داشتند. اما در اواخر سال۲۰۲۰، مقاله‌ای که گبرو با میچل و دانشگاهیان خارجی نوشته بود، سر و صدا کرد. این برنامه تأثیرات زیست‌محیطی و سوگیری‌های بالقوه مدل‌های زبان بزرگ (نرم‌افزار هوش مصنوعی که نثری روان ارائه می‌کند و گوگل از آن در موتورهای جست‌وجو استفاده می‌کند ) را مورد انتقاد قرار داد. پس از این مقاله بود که او شغل خود را در این شرکت از دست داد.
گبرو می‌گوید مدت‌هاست ایده‌هایی درباره ایجاد مؤسسه خود برای تاسیس یک مدل مثبت از نحوه انجام کار هوش مصنوعی داشته‌است.
این رویاها پس از درخواست او برای جذب کمک هزینه و دریافت ۷/۳میلیون دلار بودجه از چند سازمان بشردوستانه محقق شد. مؤسسه تحقیقاتی هوش مصنوعی توزیع شده – یک مرکز بین رشته‌ای از راه دور – مدل‌ها و برنامه‌های هوش مصنوعی را توسعه خواهد داد که به مجموعه داده‌های بزرگ و قدرت محاسباتی که شرکت‌های بزرگ فناوری در اختیار دارند، وابسته نیستند.
جان جامپر، پیش‌بینی‌کننده پروتئین
تیمی به رهبری این محقق هوش مصنوعی ابزاری را منتشر کردند که زیست‌شناسی را متحول می‌کند. چه می‌شود اگر تعیین ساختار سه بعدی تقریبا هر پروتئینی – تمام تاخوردگی‌های پیچیده آن و سطوح کاتالیزوری آن – به‌سادگی جست‌وجو در وب باشد؟ جان جامپر و همکارانش در شرکت دیپ‌مایند لندن اوایل سال جاری با انتشار عمومی پلتفرم آلفا فولد (AlphaFold) که از هوش مصنوعی برای پیش‌بینی ساختارهای پروتئینی با دقت خیره‌کننده استفاده می‌کند، تلاش کردند به این سوال پاسخ دهند. توبین سوسنیک، بیوفیزیکدان در دانشگاه شیکاگو، ایلینوی و یکی از مشاوران سابق دکترای جامپر می‌گوید: «این فناوری قرار است چهره زیست‌شناسی مدرن را تغییر دهد. زیست‌شناسی ساختاری با این دستاورد به قبل و بعد از ۲۰۲۱ تقسیم خواهد شد.»
توسعه آلفا فولد یک فرآیند تخریب و تولد دوباره بود. در سال ۲۰۱۸، این ابزار در یک مسابقه دوسالانه پیش‌بینی ساختار به نام CASP از تمام ابزارهای محاسباتی دیگر برای تعیین شکل پروتئین از روی توالی آن بهتر عمل کرد. جامپر که در آن زمان یکی از رهبران تیم بود، می‌گوید به‌رغم برد، آلفا فولد پیش‌بینی‌هایی با جزئیات کافی ایجاد نکرد و به همین علت طراحی مجدد آن از صفر آغاز شد.
نسخه دوم AlphaFold دوباره اواخر سال ۲۰۲۰ در مسابقه کسپ برنده شد.
برای جامپر، پربارترین فصل در داستان آلفا فولد در ماه تیر ۱۴۰۰ بود. او و تیمش کد زیربنایی شبکه و همچنین ساختارهای تقریبا تمام پروتئین‌ها را در انسان و ۲۰ ارگانیسم مدل دیگر (در مجموع ۲۵۰هزار ساختار ) همراه مؤسسه بیوانفورماتیک اروپایی آزمایشگاه زیست‌شناسی مولکولی اروپا در هینکستون بریتانیا منتشر کردند. آنها قصد دارند ساختار تقریبا نیمی از پروتئین‌های شناخته شده را – که در مجموع ۱۳۰میلیون ساختار است – در سال آینده منتشر کنند. جامپر می‌گوید: «مشاهده میزان تغییراتی که آلفافولد در کار محققان به وجود آورده‌است واقعا باورکردنی نیست.»
مگان کال، رابط کووید
اپیدمیولوژیست دولتی‌ای که برخلاف هنجارها عمل و توضیحاتی را در مورد داده‌های کروناویروس بریتانیا منتشر کرد.
بعد از ظهر ۱۹دی ۱۳۹۹/ ۸ ژانویه ۲۰۲۱، مگان‌کال، اپیدمیولوژیست دولت بریتانیا، به تکمیل یک سند توجیهی فنی در مورد واریانت نگران‌کننده جدیدی که در جنوب شرقی انگلستان گسترش یافته بود، کمک کرد. حدود نیم ساعت پس از انتشار گزارش، او روش جدیدی را امتحان کرد: وی یک رشته توییت منتشر کرد که در آن نکات کلیدی در این رابطه را شرح داده بود. کال نگرانی و سردرگمی فزاینده‌ای را در مورد واریانت‌های کرونا در فضای مجازی مشاهده کرده بود و می‌خواست آنچه را که داده‌ها نشان می‌دهد به طور عمومی توضیح دهد؛ اما او از روسایش در مرکز بهداشت عمومی انگلستان اجازه نگرفته‌بود. او می‌گوید: «من همین یک‌بار این کار را کردم.» او خیلی زود مخاطبانش را پیدا کرد. محققان و مردم از دولت بریتانیا و سایر کشورها سوالات خود را مطرح کردند.
این اولین مورد از سری توضیحات سریع و در دسترس کال در مورد ده‌ها جلسه توجیهی ویروس کرونا در آژانس بود. او از طریق توییت‌هایش – که در طول کار روزانه‌اش تهیه و ارسال می‌شود- به چهره‌ای انسانی از تیمی دولتی تبدیل شد که پاسخ‌های اولیه بسیاری را به سؤالات داغ درباره کووید-۱۹ در سال ۲۰۲۱ ارائه کرده‌است.
مگان منبع فوق‌العاده‌ای برای اطلاعات داغ محسوب می‌شود و در تجزیه گزارش‌ها کاری فوق‌العاده انجام داده‌است. کال فکر می‌کند ارتباطات عمومی او به اعتماد افراد به داده‌های دولت بریتانیا کمک کرده‌است. او می‌گوید: «پاسخ‌های مورد علاقه‌ام مربوط به افرادی است که می‌گویند: من واقعا به مرکز بهداشت عمومی انگلستان اعتقاد زیادی نداشتم، تا زمانی که شروع به دنبال کردن رشته توییت‌های تو کردم.» او می‌افزاید: «یکی از اهداف اصلی من این است تلاش کنم و مطمئن شوم مردم توانمند شده‌اند و مرجعی برای درک داده‌های منتشر شده برای تصمیم‌گیری خودشان، از یک منبع قابل اعتماد دارند.»
ویکتوریا تاولی-کورپوز، مدافع بومی
یک انقلابی سابق به مردم بومی کمک کرد تا برای حفاظت از تنوع زیستی و آب و هوا به صورت بین‌المللی به رسمیت شناخته شوند. همزمان با آغاز اجلاس کوپ۲۶ سازمان ملل متحد در خصوص آب و هوا در گلاسکو، بریتانیا، چند کشور ثروتمند و بیش از ده‌ها سازمان بشردوستانه با تعهد بی‌سابقه‌ای پا به عرصه گذاشتند. آنها متعهد شدند ۷/۱ میلیارد دلار برای کمک به مردم بومی در سراسر جهان برای حفظ جنگل‌ها، حفاظت از تنوع زیستی و جلوگیری از گرم شدن کره زمین با حفظ کربن در گیاهان و خاک فراهم کنند. این لحظه نقطه عطفی برای گروه‌های بومی بود که علت اصلی آن اعتبار دهه‌ها کار ویکتوریا تاولی ـــ کورپوز، رهبر بومی فیلیپینی بود که به مدت شش سال به عنوان گزارشگر ویژه سازمان ملل در مورد حقوق مردمان بومی خدمت کرده بود. او سال‌ها در سراسر جهان تلاش کرده تا دولت‌ها، طرفداران محیط‌زیست و بنیادهای بشردوستانه را متقاعد کند مردم بومی، بهترین محافظان جنگل و مناطق پرتنوع زیستی هستند ؛ چیزی که به‌تازگی از سوی منابع علمی تأیید شده‌است. او متوجه شد سرنوشت مردم بومی و جنگل‌های جهان به طور جدایی‌ناپذیری در هم تنیده شده‌اند.
کورپوز در طول ۳۵سال در سازمان ملل کار می‌کرد و به یک منتقد سرسخت حفاظت از بوم تبدیل شد، مدلی که فرض می‌کند طبیعت را فقط در صورتی می‌توان حفظ کرد که از بشریت جدا شود. او می‌گوید: «ذهنیت حفاظتی باید تغییر کند، زیرا جنگل‌هایی که بسیاری از تنوع زیستی و کربن زمین را در خود جای داده‌اند، محل زندگی جمعیت‌های بومی جهان نیز هستند. مردم در این جنگل‌ها زندگی می‌کنند و ما باید با آنها کار کنیم.» در سال‌های اخیر با کمک تصاویر ماهواره‌ای، دانشمندان به همین نتیجه رسیده‌اند. مانند پارک‌های ملی و سایر مناطق حفاظت شده، مناطق بومی کمتر از زمین‌های مجاور مستعد جنگل‌زدایی، استخراج معادن و سدها هستند. این ایده امسال مورد توجه قرار گرفت. حقوق بومیان طی کنوانسیون مجازی سازمان ملل در مورد تنوع زیستی در ماه اکتبر به رسمیت شناخته شد و در کنگره جهانی حفاظت از محیط زیست در مارسی فرانسه در ماه شهریور/ سپتامبر مورد توجه بی‌سابقه‌ای قرار گرفت. گروه‌های بومی برای اولین بار به‌عنوان عضو در اجلاس شرکت کردند و با موفقیت برای طرحی پافشاری کردند که از دولت‌ها می‌خواست تا سال ۲۰۲۵ از ۸۰ درصد آمازون محافظت کنند.
تولیو دی اولیویرا، ردیاب امیکرون
متخصص بیوانفورماتیکی در آفریقای جنوبی که به شناسایی واریانت جدید ویروس سارس-کوو-۲ کمک کرد. در۴ آذر/۲۵ نوامبر، تولیو دی اولیویرا کشف واریانت جدیدی از سارس-کوو-۲ را اعلام کرد.
امیکرون که در نمونه‌هایی از بیماران در بوتسوانا، آفریقای جنوبی و هنگ‌کنگ با توالی‌یابی ژنومی شناسایی شد، دارای مجموعه بسیار غنی از جهش‌هایی بود که دی اولیویرا و دیگر دانشمندان برجسته نگران بودند که ممکن است به آن کمک کند تا از ایمنی حاصل عفونت قبلی یا واکسیناسیون پنهان شود. برای دی اولیویرا، مدیر پلتفرم نوآوری و توالی تحقیقات کوازولو-ناتال آفریقای جنوبی (KRISP)، شناسایی این واریانت به‌شدت یادآور سال قبل بود، وقتی تیم او واریانت بتا از سارس-کوو-۲ را در نمونه‌های آفریقای جنوبی کشف کرده بود.
زمانی که این واریانت شناخته شد تا چند ماه پس از کشف آن، دولت‌های خارجی را بر آن داشت تا سفر به آفریقای جنوبی و بازگشت از آن را محدود کنند. دی اولیویرا می‌دانست با گزارش یک واریانت نگران‌کننده دیگر، خطر تحمیل تحریم‌های جدید اقتصادی برای آفریقای جنوبی از سوی کشورهای دیگر وجود دارد ، با این حال معتقد بود کار درست آگاهی‌رسانی از خطر شناسایی شده جدید خواهد بود. این متخصص بیوانفورماتیک برزیلی‌تبار می‌گوید: «راهی که می‌توان همه‌گیری را متوقف کرد، اقدام سریع است. این که بخواهیم صبر کنیم و ببینیم چه می‌شود گزینه خوبی نیست.»
جرمی فارار، مدیر موسسه خیریه تحقیقات زیست‌پزشکی مستقر در لندن می‌گوید شناسایی سریع هر دو نوع بتا و امیکرون در جنوب آفریقا به امکان نظارت گسترده بیماری در جهان کمک کرده‌است. این بار اولی نیست که از توالی‌یابی ژنومی برای ردیابی شیوع بیماری در آفریقا استفاده می‌شود. البته پیش از این هرگز نمونه‌های متفاوتی از یک ویروس در چنین مدت کوتاهی توالی‌یابی نشده بود، چه در آفریقا و چه در سراسر جهان. کریستین هاپی، زیست‌شناس مولکولی که ریاست مرکز عالی آفریقا برای ژنومیک بیماری‌های عفونی در دانشگاه ریدمر در اد نیجریه را به عهده دارد، می‌گوید:
«تولیو کار باورنکردنی‌ای را انجام داده و راه جدیدی از علم را در پاسخ به بیماری‌های همه‌گیر پیشگام کرده‌است.»
گیوم کاباناک، کارآگاه فریب‌شناسی
این دانشمند علوم کامپیوتر به کشف مقالات علمی تقلبی کمک کرده است.
حالت خزنده زیرزمینی، بدخیمی سینه، نیروی خورشیدگرا؛ اینها ممکن است مانند عباراتی از یک اثر داستانی به نظر برسد اما در واقع ترجمه‌های عجیبی هستند که از مقالات علمی و اصطلاحات علمی ـــ به ترتیب کلونی مورچه‌ها، سرطان سینه و انرژی خورشیدی ـــ برگرفته شده‌اند. گیوم کاباناک، دانشمند علوم کامپیوتر در دانشگاه تولوز فرانسه، هر روز چنین عبارات عجیبی را در مقالات دانشگاهی می‌بیند.
امسال، کاباناک و همکارانش این عبارات عجیب و غریب را در هزاران مقاله پیدا کردند. تعداد انگشت شماری از آنها بازپس گرفته شده‌اند و ناشران در حال بررسی موارد بیشتری هستند. کاباناک یک وبسایت برای پیگیری این مشکل ایجاد کرد که مانند قارچ در حال رشد است. الیزابت بیک، تحلیلگر یکپارچگی تحقیقاتی در کالیفرنیا می‌گوید: «آنها لانه تولید این مقالات جدید را پیدا کردند که به نظر کاملا جعلی است.»
رفع این مشکلات به شغل روزانه کاباناک مربوط می‌شود. او در تحلیل منابع علمی تخصص دارد و اکنون حدود دو ساعت در روز را به یافتن عبارات ترجمه شده نادرست اختصاص می‌دهد. ممکن است برخی افراد آنها را خنده‌دار بدانند اما کاباناک مشکل را جدی می‌گیرد.
شکار کاباناک برای یافتن مقالات تقلبی از سال ۱۳۹۴/ ۲۰۱۵ آغاز شد. درست زمانی که او همکاری با سیریل لبه، دانشمند کامپیوتر در دانشگاه گرنوبل آلپ در فرانسه را آغاز کرد. لبه برنامه‌ای را برای شناسایی مقالات علمی رایانه‌ای که به‌طور خودکار با استفاده از نرم‌افزار تولید می‌شد، ایجاد کرده بود. نرم‌افزاری که ابتدا به‌عنوان شوخی ایجاد شد. کار لبه باعث شد مجلات بیش از ۱۲۰مقاله اولیه را از داوری خارج کنند. کاباناک برای به‌روزرسانی برنامه لبه کمک کرد تا مقالاتی را که فقط تا حدی بانرم‌افزار نوشته شده بود را پیدا کند و آنها را با استفاده از یک موتور جست‌وجو برای مقالات علمی، مکان‌یابی کرد. در این سال، آنها گزارش دادند صدها مقاله علمی دیگر حاوی متن‌های مزخرف را یافته‌اند که در مجلات و مقالات کنفرانس‌ها و به عنوان پیش‌چاپ منتشر شده‌اند.
برای افزایش آگاهی، کاباناک و همکارانش به ناشران ایمیل زدند و یافته‌های خود را در رسانه‌های اجتماعی و یک سایت بررسی همتا پس از انتشار مقالات منتشر کردند. او همچنین یک وبسایت برای نشانه‌گذاری و گزارش پیش‌نویس‌های مشکوک مقالات، ایجاد کرد. تاکنون کاباناک و همکارانش ، نزدیک به ۴۰۰ عبارت غلط و عجیب را در بیش از ۲۰۰۰ مقاله از جمله مواردی در مجلات ناشران معروفی مانند الزویر، نیچر و اشپرینگر پیدا کرده‌اند. هر یک از این عبارت‌ها ابتدا باید از سوی یک نفر مشخص شود. سپس یک الگوریتم جست‌وجو روی فهرست اجرا می‌شود تا مقالاتی پیدا شوند که این عبارت در آنهاست. کاباناک امیدوار است کار او به پاکسازی ادبیات علمی کمک کند. اما او می‌داند این کار آسانی نخواهد بود. او می‌گوید: «من از تکنیک‌های جدیدی می‌ترسم که به شیادان کمک کند مقالات حاوی خطاهایی را منتشر کنند که کمتر قابل تشخیص باشند. او تصریح می‌کند:«این یک بازی ضربتی است. باید آماده باشیم!»
جانت وودکاک، مدیر دارورسانی
این مدیر حرفه‌ای، آژانس دارویی اصلی ایالات متحده را در یک سال چالش برانگیز رهبری کرد.
در دی ۱۳۹۹/ ژانویه ۲۰۲۱ جانت وودکاک به عنوان سرپرست موقت سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) منصوب شد. این پزشک بیشتر دوران حرفه‌ای ۳۵ساله خود را در سازمان غذا و داروی آمریکا و در سمت مدیریت مرکز ارزیابی و تحقیقات داروی این سازمان گذرانده بود؛ بخشی که مسؤول ارزیابی ایمنی و مؤثر بودن داروها قبل از تأیید در بازار ایالات متحده است. وودکاک به نوسازی فرآیند ارزیابی داروی این مرکز کمک کرد و طرح‌های کارآزمایی بالینی پیشرفته و مسیرهای تأیید دارو را که با آزمایش‌های تشخیصی پیچیده همراه است، به‌راه انداخته بود. در دی ۱۳۹۹/ ژانویه ۲۰۲۱، گمانه‌زنی‌ها مبنی بر این‌که رئیس‌جمهور ایالات متحده او را برای ریاست معرفی کند، وجود داشت.
با این حال، در ماه خرداد/ ژوئن، پس از تصمیم بحث برانگیز سازمان غذا و داروی ایالات متحده برای تایید داروی آدوکانوماب (aducanumab) برای درمان بیماری آلزایمر، این چشم‌انداز کمرنگ شد. این دارو را که شرکت بیوژن در کمبریج، ماساچوست ساخته ، نشان داده‌است پروتئین‌های آمیلوئید بتای تاخورده در مغز افراد مبتلا به این بیماری را کاهش می‌دهد؛ هرچند به نظر نمی‌رسید عملکرد شناختی یا علائم را بهبود بخشد.
هیاتی از مشاوران خارجی سازمان غذا و داروی آمریکا به این تاییدیه رای منفی دادند اما آژانس تصمیم غیرمعمولی اتخاذ کرد و این توصیه را نادیده گرفت.
مایکل کاروم، مدیر تحقیقات بهداشتی در گروه حمایت از مصرف‌کنندگان در واشنگتن دی سی می‌گوید: «این یکی از بدترین تصمیماتی بود که آژانس تا به حال گرفته‌است.»
برخی محققان سازمان غذا و دارو در اعتراض به این تصمیم استعفا کردند؛ زیرا نگران بودند این تصمیم بدعت نادرستی را در فرآیندهای ارزیابی داروها ایجاد کند. وودکاک از اظهار نظر در مورد این مقاله نیچر خودداری کرد اما یک سخنگوی سازمان غذا و دارو گفت او در تایید آدوکانوماب دخالتی نداشته‌است. هرچند محققان معتقدند او به عنوان سرپرست سازمان، تا حدودی این مسؤولیت را بر عهده داشته‌است. وودکاک مدت‌هاست از رابطه نزدیک بین صنعت و سازمان غذا و دارو حمایت می‌کند و نگرانی‌هایی را میان برخی گروه‌های مصرف‌کننده و دانشمندان دانشگاهی ایجاد کرده‌است.
چالش بعدی در تابستان رخ داد، زمانی که کاخ سفید اعلام کرد این کشور به زودی واکسن‌های تقویت‌کننده کووید-۱۹ را تجویز می‌کند.این در حالی است که سازمان غذا و دارو هنوز تصمیمی در مورد دوزهای تقویت‌کننده اعلام نکرده بود. شرایطی که نشان‌دهنده تضاد میان نهادهای تصمیم‌گیرنده بود.
در ماه آذر/ نوامبر، بایدن، متخصص قلب رابرت کالیف، رئیس سابق سازمان غذا و دارو را برای بازگشت به ریاست این سازمان معرفی کرد اما به نظر می‌رسد میراث وودکاک فراتر از سالی که او در راس سازمان غذا و داروی آمریکا بود، باقی خواهد ماند.
انتهای پیام
