روزنامه «ایران» درباره صدمات روحی پرستاران در پیک‌های سهمگین کرونا نوشت: «کرونا با شما چه کرد؟ کم غصه‌دار شدید؟ کم محدودیت دیدید؟ کم فشار روحی و روانی تجربه کردید؟ کم بر بستر افتادید؟ کرونا با آنها چه کرد؟ توصیف آن از عهده قلم خارج است. هر آن چه را فردبه‌فرد ما در برخی روزها و اوج پیک‌های کرونا تجربه کردیم به توان چند برابر، پرستاران لحظه‌به‌لحظه تمام روزهای کرونایی تجربه کردند و زیستند. تماس دائمی با بیماران کووید-۱۹، هراس مبتلاشدن، هراس انتقال بیماری به عزیزان، فشار روحی خردکننده و شاهد رنج و درد و مرگ انسان‌های فراوان بودن، مواجهه مکرر با بیماران جوان و زنان باردار در حال فوت و شاهدان نزدیک ترخیص نوزادان بدون مادر از بیمارستان. شاید از عهده قلم برنیاید توصیف آن چه بود و گذشت…
اینها خلاصه‌ای از وضعیت پرستاران در ۲۲ماه گذشته است که به قول خودشان مواقعی که در پیک‌های کووید-۱۹ تعداد قربانیان کرونا بالا بود راوی مرگ بیماران به خانواده‌های عزادار بودند؛ هر چند که تسریع واکسیناسیون در ۱۶۷ روز گذشته روی آمارهای بیماران بدحال و فوتی‌ها و فضای آرام مراکز درمانی تأثیرات مثبتی گذاشته است با این حال آن چه پرستاران از وضعیت‌شان روایت می‌کنند از حال ناخوش آنها و کم و کاستی‌ها از جمله پرداخت نصف و نیمه فوق‌العاده خاص و اجرای قانون تعرفه‌گذاری خدمات پزشکی حکایت دارد و پرداخت مطالبات از جمله آیین‌نامه اصلاح تعرفه خدمات پرستاری با وجود دستور دولت سیزدهم و ابلاغ آن به وزارت بهداشت و البته با وجود تأکید دوباره رهبر معظم انقلاب درباره سریع‌تر اجرایی‌شدن این آیین‌نامه همچنان در صف انتظار اجرایی‌شدن ایستاده است. این در حالی است که رئیس‌جمهوری به پاس خدمات جهادگرانه پرستاران، حجت را بر مسئولان نسبت به رسیدگی به مشکلات آنها تمام کرده است. به دستور رهبر معظم انقلاب و پس از آن با پیگیری رئیس دولت، فوق‌العاده ویژه پرستاران در طول ماه‌های اخیر تاکنون تقریباً پرداخت شده است. آن چه در همه این ۶۹۰ روز مدافعان سلامت را سرپا نگه داشت کلام و دستور رهبری بود؛ رسیدگی به تأمین معیشت پرستاران، استخدام و اجرای قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری از زبان ایشان، جان تازه‌ای به کالبد از نفس افتاده پرستاران دمید. رهبری بارها در بیانات‌شان ضمن قدردانی از زحمات پرستاران، آنها را جزو عزیزترین گروه‌های جهادگر معرفی کرده‌اند.
۴۰۰ پرستار به دلیل مشکلات ریوی از چرخه درمان خارج شدند
گر چه هنوز پژوهش مستند چندانی درباره وضعیت مشکلات روحی و روانی پرستاران در طول شیوع کرونا انجام نشده اما شواهد و گفت‌وگوی ما نشان می‌دهد حال روحی پرستاران وخیم است چون در طول بحران کرونا چند شیفته کار کردند، ۱۴ ساعت در بیمارستان کشیک ماندند، مدتی خصوصاً در اوایل کرونا از دیدن فرزندان، پدر، مادر، پدربزرگ و مادربزرگ و اقوام نزدیک‌شان محروم ماندند، چون در روزهای اوج پیک مجبور بوده‌اند روزی حداقل ۲۰ گواهی فوت بنویسند. همین‌ها علائم افسردگی و اضطراب را بین پرستاران بالا برده و به دلیل محقق‌نشدن مطالبات‌شان در دوره‌های گذشته دست از کار کشیده و رفتن را بر ماندن آن هم با حداکثر هفت میلیون تومان در ماه ترجیح داده‌اند. طبق اعلام رئیس سازمان نظام پرستاری تهران، تقاضای گواهی مهاجرت پرستاران (گوداستندینگ) به ۱۰۰ درصد عدد قبل از شیوع کرونا رسیده است؛ به طوری که قبل از کرونا سالانه پنج پرستار در ماه درخواست تقاضای گواهی مهاجرت داشتند و در برهه شش ماهه اول شیوع کرونا درخواست تقاضای گواهی مهاجرت به طور میانگین از عدد پنج به ۵۰۰ نفر در ماه افزایش یافت. این رقم قابل توجه در حالی مطرح می‌شود که به گفته آرمین زارعیان بعد از فرمایشات رهبر معظم انقلاب درخواست گواهی مهاجرت پرستاران در سال دوم شیوع کرونا کاهش پیدا کرد. ما در این گزارش تلاش کردیم صدای پرستاران و خواسته‌های بحق آنها را بشنویم.
جدا از خستگی جسمی و روحی زیاد همچنین مسأله استخدام، رفع تبعیض در دستمزد، تسریع در پرداخت کارانه و فوق‌العاده خاص و اجرای قانون تعرفه‌گذاری خدمات از خواسته‌های این صنف است که بخشی از این مطالبات پس از دیدار پرستاران با رهبر معظم انقلاب در مراسم روز پرستار و تأکید دوباره ایشان بر اجرای قانون تعرفه‌گذاری خدمات پرستاری، استانداردسازی تعداد نیروی پرستار و توجه به امنیت شغلی پرستاران محقق شده است. با همه این اوضاع ۲۲ماه است آنها با وجود مشکلات زیاد به‌ویژه عدم استاندارد تعداد پرستار به نسبت تخت بیمارستانی (عدد استاندارد ۲.۵ پرستار به ازای هر تخت بیمارستانی) همچنان نظام مراقبت کشور را سرپا نگه داشته‌اند. طبق گزارش‌های غیررسمی گفته می‌شود ۴۰۰ پرستار در بحران کرونا به دلیل مشکلات ریوی از چرخه مراقبت بیماران خارج شده‌اند. آنهایی هم که مانده‌اند با انواع وعده‌های بی‌سرانجام دولت‌های قبل دست‌وپنجه نرم می‌کنند. محمد شریفی‌مقدم، دبیر کل خانه پرستاری، با اشاره به کمبود پرستار در کشور می‌گوید: «این که یک پرستار مجبور است در شیفت کاری به بیش از پنج تا هشت مریض رسیدگی کند، درصد خطا را بالا می‌برد. استخدام و طرح تبدیل وضعیت پرستاران ۸۹ روزه جزو مطالبات اصلی پرستاران است.»
کاهش مهاجرت پرستاران بعد از دستور رئیس‌جمهوری برای پرداخت فوق‌العاده خاص
آرمین زارعیان، رئیس سازمان نظام پرستاری تهران، با بیان این که تأمین مطالبات پرستاران به نوعی به سلامت شهروندان گره خورده است، می‌گوید: «پرستار برای مراقبت با کیفیت بیمار و رضایتمندی مراجعین نیاز به انگیزه و توان کافی، شرایط مطلوب معیشتی و محیطی دارد. مراقبت پرستاری با وجود سایر اقدامات تشخیصی و درمانی یک امر ۲۴ساعته است و اگر پرستار به لحاظ روحی آمادگی لازم برای رسیدگی به بیماران را نداشته باشد، کیفیت مراقبت‌های بیماری نسبت به استانداردهای جهانی کاهش می‌یابد.»
زارعیان در ادامه با اشاره به سختی کار پرستاران در طول بحران کووید-۱۹ می‌افزاید: «آرامش روانی پرستاران نیاز به ملزوماتی دارد؛ در حالی که یک پرستار با شیفت مراقبت هفت ساعته بین شش تا هشت میلیون تومان دریافت می‌کند.»
رئیس سازمان نظام پرستاری تهران در پاسخ به این سؤال که دستور رئیس‌جمهوری برای پرداخت مطالبات پرستاران به کجا رسید، عنوان می‌کند: «معاون رئیس‌جمهور در نامه‌ای به وزارت بهداشت تدابیر و دستورات لازم را برای پرداخت مطالبات تعرفه‌گذاری و فوق‌العاده خاص از اعتبارات بودجه سال ۱۴۰۱ اعلام کرده است این دستورالعمل رئیس‌جمهور در پیچ و خم وزارت بهداشت، مجلس شورای اسلامی و شورای عالی بیمه می‌چرخد و باید ببینیم در قانون بودجه سال ۱۴۰۱ چه اعتباراتی برای این مصوبه در نظر گرفته شده است.»
البته به گفته وی پرداخت فوق‌العاده ویژه پرستاران بعد از دستور رئیس‌جمهوری به مبلغ سه میلیون تومان افزایش پیدا کرد که در نهایت با کسر دو میلیون تومان مالیات تنها یک میلیون از این رقم عاید پرستاران شد! البته همین افزایش فوق‌العاده خاص انگیزه‌ای شد تا پرستاران مهاجرت نکنند. پرستاران به دلیل مشکلات جسمی و روحی معمولاً بعد از ۲۰ سال خدمت از چرخه مراقبت خارج می‌شوند. بی‌توجهی به معیشت و مسائل روحی پرستاران باعث می شود از ۱۰ بیمار دست کم هفت نفرشان از پرستاران ناراضی باشند که نتیجه آن به زد و خورد در بیمارستان‌ها منجر می شود. نظام سلامت بر محور مراقبت می‌چرخد و ادامه این شرایط چشم‌انداز روشنی ندارد. با این حال امسال پرستاران در دیدار با رهبر معظم انقلاب و رئیس‌جمهور برای گشایش مشکلات‌شان دلخوش شده‌اند البته اگر مجلس و سازمان برنامه و بودجه و وزارت بهداشت تبعیت کنند.»
برای دادن خبر مرگ بیمار به خانواده‌ها به همدیگر التماس می‌کردیم
«بهاره گواهی»، ۴۱ ساله، پرستار بیمارستان سینای اهواز است. او از جمله پرستارانی است که ۲۱ ماه تمام در آی‌سی‌یوی بیماران کووید مشغول است. مهم‌ترین مرکز کرونا در اهواز و در عین حال شلوغ‌ترین‌شان: «قبل از واکسیناسیون بخصوص در پیک پنجم و ششم بیماری، بیمارستان ما اصلاً تخت خالی نداشت همه مرخصی پرستاران را حذف کردند و فقط پرستاران مبتلا به ویروس می‌توانستند به مرخصی استعلاجی بروند با همه اینها آخرین کارانه ما مربوط به اسفند سال گذشته است و تقریباً اضافه‌کاری‌هایمان نیز تا چند ماه گذشته پرداخت نمی‌شد.
با وجود تحمل شیفت‌های طولانی عملاً در خانه خودمان را قرنطینه می‌کردیم. برخی همکارانم به دلیل استرس آلودگی با بیماری‌های عفونی ماه‌ها بود بچه‌های‌شان را بغل نکرده بودند .گاهی مجبور بودیم روزی بیش از ۱۰ گواهی فوت بنویسیم. بین همکاران‌مان به هم التماس می‌کردیم خبر فوت بیماران آی‌سی‌یو را به خانواده‌ها بدهند.»
این پرستار آی‌سی‌یوی بیماران کووید در ادامه می‌افزاید: «هر چه از روزهای تلخ کرونایی بگویم کم گفته‌ام. خانواده‌ها سراسیمه پشت در آی‌سی‌یو می‌ایستادند و دست و پا زدن عزیزان‌شان را زیر ونتیلاتورها می‌دیدند. همه ما پرستاران تا قبل از واکسیناسیون هر روز شاهد صحنه‌های هولناک مرگ و میر بیماران بودیم. مریض‌ها بعد از سه روز بدحال‌شدن می‌مردند و ما هیچ کاری از دست‌مان ساخته نبود جز این که خبر مرگ جوانی، مادر و پدری را به خانواده بدهیم.»
پرستاران بخش‌های آی‌سی‌یو کمتر از ۱۰ سانتی‌متر با بیماران اینتوبه فاصله دارند. آنها هستند که شاهد نفس‌های تنگ بیماران‌شان‌اند؛ شاهد پرپرشدن‌شان. خانم گواهی می‌گوید: «گاهی به دلیل ابتلای خانوادگی، اعضای خانواده در بخش‌های مختلف بستری می‌شدند یک نفرشان فوت می‌کرد یکی دیگر اینتوبه می‌شد و آن یکی هم به دلیل شرایط حاد بیماری روزها در تخت آی‌سی‌یو می‌ماند. فشار روانی زیادی روی ما بود. موارد مرگ و میر جوانان تا قبل از واکسیناسیون عمومی زیاد بود و دیدن این همه مرگ‌های تلخ برای همه پرستاران سخت بود. اوضاع به گونه‌ای بود که به دلیل گریه و زاری خانواده‌ها ما پرستاران بیقرار و افسرده شده بودیم و به دلیل ترس از آلوده‌کردن اطرافیان‌مان ۱۸ ماه تمام هیچ تفریحی نداشتیم و در خانه‌مان زندانی بودیم.»
او می‌گوید: «پرستاران نیاز به مشاوره‌های روانی دارند. از دو ماه گذشته و بعد از واکسیناسیون موارد فوت و بیماران بدحال کاهش پیدا کرد و ما با امید بیشتری بر بالین بیمار می‌رویم. این روزها که از بخش مرخص می‌شویم، خستگی روی شانه‌های‌مان سنگینی نمی‌کند چون دیگر راوی خبر مرگ نیستیم. پرستاران می‌گویند بعد از کرونا در معرض دیسک کمر و گردن و مشکلات عضلانی قرار گرفته‌اند، چون مجبور بوده‌اند هر دو ساعت یک بار بیماران با سطح اکسیژن پایین را جابه‌جا کنند تا بدن‌های‌شان زخم نشود.»
صحنه ترخیص نوزاد بدون مادر از بیمارستان از یادمان نمی‌رود
پرستو آیراملو با ۱۷سال سابقه کار بالینی مدیر پرستاری مجتمع بیمارستانی امام خمینی(ره) است. او می‌گوید: «پرستاران در معرض ابتلا به انواع عفونت‌ها از جمله اچ‌آی‌وی هستند چون به‌کرات با مریض‌های مبتلا به ایدز در تماس‌اند. بنابراین خطر تهدید بیماری‌های جسمی و روحی، موضوع جدیدی نیست. بعد از شیوع کووید-۱۹ پرستارانی که از اطراف تهران می‌آمدند مجبور می‌شدند شب را در بیمارستان بمانند. بحران کووید و پیک‌های پی‌درپی بیماری طولانی شده بود و از طرفی به دلیل ریفرال‌بودن بیمارستان امام خمینی(ره) بیماران شهرستانی را هم مجبور بودیم پذیرش کنیم. با همه اینها پرستاران داوطلبانه به میدان آمدند و ازجان‌گذشتگی و ایثارگری‌شان در تاریخ ثبت شد. کمتر از ۲۴ ساعت از اعلام خبر ورود ویروس کرونا به کشور اولین بخش و آی‌سی‌یوی ما پر بیمار کرونایی شد. بیماری ناشناخته بود اما عشق به پرستاری و احساس مسئولیت آنها را پای کار نگه داشت.»
این پرستار بیمارستان امام (ره) می‌گوید: «ما پنج پیک سنگین را پشت سر گذاشتیم و بدترین‌شان پیک چهارم و پنجم بود که همزمان بیماری قارچ سیاه هم شروع شد. معضل بزرگی بود. برای همین با کمک خیرین خانه‌ای را در اختیار پرستاران قرار دادیم تا به خانه‌هایشان نروند. پرستاران بچه‌های کوچک‌شان را به شهرستان فرستادند و چندین ماه بود فرزندانشان را ندیده بودند. ما با فوت هر مادر باردار، دختر و پسر جوان و پدر و مادر همراهان گریه کردیم. یادآوری برخی خاطرات جانکاه است؛ مثل روزی که مادر نوزاد به خاطر کرونا فوت کرد و نوزاد را عمه‌اش به خانه برد. چهره بیماران مبتلا به قارچ سیاه شبیه جذامی‌ها بود و ما با دیدن این صحنه‌ها عذاب کشیدیم، گریه کردیم و در نهایت این صدای پرستار بود که تنها دلخوشی بیمارانی بود که ویروس قارچ سیاه کورشان کرده بود. ما فقط با ترخیص بیمار بدحال لبخند می‌زدیم و جشن می‌گرفتیم.»
معاون پرستاری وزارت بهداشت اوایل مهر ماه با تأکید بر ضرورت فعال‌شدن گروه‌های مددکاری و روانشناختی برای همه کارکنان نظام سلامت گفت: ۳۸ درصد جامعه پرستاری نیازمند خدمات روانشناختی هستند.
به گفته عباس عبادی در تابستان ۱۴۰۰ در رابطه با وضعیت روحی پرستاران تهران مطالعه‌ای انجام شد که به طور کلی، ۳۸درصد پرستاران دچار مشکلات روانشناختی بودند که نشان می‌دهد پرستاران نسبت به جمعیت عمومی هشت درصد بیشتر نیاز به خدمات روانشناختی دارند که باید این مشکلات مدیریت شود.»
انتهای پیام
