البته همان زمان هم لازم نبود که برجام در مجلس به عنوان یک طرح بررسی شده و به تصویب برسد؛ زیرا برجام یک «معاهده» بین المللی نبوده و واجد هیچگونه تعهّد حقوقی هم نیست. تعهد برجام، سیاسی است و نقض تعهّدات آن، جنبه حقوقی ندارد. در چنین شرایطی نظارت و تایید شورای عالی امینت ملی که مصوباتش باید به امضای مقام معظم رهبری برسد، کفایت میکند. با این حال، فقط ایران بود که بین ۷ کشور درگیر با برجام، مجلس نمایندگانش برجام را بررسی کرده و به تصویب رساندند.
با خروج ترامپ از برجام که باعث شد اجرای برجام و رفع تحریم ها با اخلال مواجه شود، ایران نیز بعد از یک سال صبر استراتژیک، فعالیت های هسته ای خود را که داوطلبانه متوقف کرده بود، مجددا آغاز کرد. با برنده شدن بایدن در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، دوباره زمزمه بازگشت واشنگتن به برجام مطرح شد و بعد از آن نیز ایران و کشورهای ۱+۵ برای مذاکره درباره نحوه بازگشت به برجام سر میز مذاکره نشستند.
البته روحانی تا زمانی که سکاندار دولت بود، به رغم تلاشهای متعدد و تمایل تیم جدید متسقر در کاخ سفید، نتوانست برجام را دوباره اجرا کند. او مخالفتهایی را که در داخل علیه برجام میشد، علت این امر دانست و بارها تاکید کرد: اگر میگذاشتند در اسفند ۹۹ برجام دوباره اجرا می شد. او همچنین چندین دفعه گفت که «فرصت دستیابی به توافق را از دولت دوازدهم گرفتند».
به گفته ناظران سیاسی، رقابتهای انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ باعث شد تا رقبای سیاسی روحانی مانع از احیای برجام بشوند. با پیروزی رئیسی در انتخابات و عزیمت او به پاستور، مجددا مذاکرات میان ایران وطرفین برجام از سر گرفته شد . در این مدت که نزدیک به یک سال از آن می گذرد، بارها مسئولان فعلی مذاکره کننده که در دوره روحانی جزو مخالفان برجام بودند، مدعی اند محتوای برجامی که دولت رئیسی در پی احیای آن است، با برجام دولت روحانی متفاوت است.
در واقع دولت ابراهیم رئیسی با این شعار مذاکرات هسته‌ای را از سر گرفت که «قرار نیست اشتباهات دولت روحانی در توافق برجام را تکرار کند». از این رو دولتمردان رئیسی بارها گفته اند که به دنبال اخذ تضمین از طرفین غربی هستند تا امکان خروج یک جانبه آمریکا نظیر آنچه ترامپ انجام داد، تکرار نشود.
حالا هم که به نظر میرسد با توجه به اخبار عمدتا رسانه های خارجی، ایران و آمریکا بیش از هر زمان دیگری، در آستانه توافق دوباره هستند، تاکنون جزییاتی از محتوای مذاکرات اعلام نشده است؛ برای همین مشخص نیست که محتوای مذاکراتی که گفته می شود در یک قدمی تایید نهایی است، آیا همان مفاد برجام قبل است یا مفاد آن، تغییر کرده است؟
اگر همان برجام باشد که حتما نیازی نیست تا مجلس، مصوبه قبلا تاییدشده را دوباره مورد بررسی قرار دهد اما اگر تفاوتهایی داشته باشد، در آن صورت طبق روالی که مجلس آن را در دوره روحانی ، تبدیل به قانون کرد، توافق دولت رئیسی با ۱+۵ نیز باید در مجلس شورای اسلامی بررسی شده و برای اجرا، به تایید نمایندگان و همچنین شورای نگهبان برسد.
در صورت وقوع هر یک از این دو حالت، سوالات جدی دیگری مطرح میشود که دولت سیزدهم و نمایندگان مجلس با آنها مواجه میشوند و حتما هم سوالات راحتی نخواهند بود. به خصوص که همین مجلس یازدهم، اواخر پاییز ۹۹ قانون «اقدام راهبردی برای لغو تحریم ها و صیانت از منافع ملت ایران» را به تصویب رساند که با واکنش منفی و اعتراض دولت حسن روحانی مواجه شد؛ چرا که آن را مانعی مهم در مسیر احیای برجام می دانست.
