تحلیل رفتار‌های پوتین در سفر‌های رئیسی

گروه سیاسی: به دنبال سفر‌های اخیر رئیس دولت سیزدهم به روسیه، مجموعه‌ای از حاشیه‌ها در شبکه‌های اجتماعی فراگیر می‌شود و انتقاد افکارعمومی به رفتار روس‌ها را به دنبال دارد. اما آیا تمام مهمانان کرملین با حاشیه همراه اند؟
خبرآنلاین، پوتین از جمله روسای جمهوری است که به دلیل موقعیت کشورش در اروپا و تقابل استثنایی گفتمان سوسیالیستی این کشور در تاریخ سده گذشته با غرب همواره در میزبانی از سران کشور‌ها زیر ذره بین رسانه‌ها قرار دارد. اروپایی ها، امریکایی‌ها و چینی‌ها در صدر رصد رسانه‌های عمومی جهان هستند تا دیدار سران خود با پوتین را زیر نظر بگیرند. اما سفر هیچ یک از مقامات کشور‌های توسعه یافته و صنعتی به اندازه ملاقات رئیس جمهور ایران برای رسانه‌های جهان بحث برانگیز نبوده است. به ویژه آنکه بعد از اولین سفر رئیس دولت سیزدهم به روسیه در سال۱۴۰۰، نگاه‌ها به برخورد پوتین با سران دیگر کشور‌های جهان برای ایرانی‌ها پراهمیت‌تر شد.
پوتین با سران سایر کشور‌ها چگونه رفتار می‌کند؟
پوتین در جریان سفر مقامات خارجی کشور‌ها نشان داده با آن‌ها جدی و بدون حاشیه رفتار کرده و نه آن‌ها را دست کم گرفته و نه زمینه حاشیه‌های کلامی و رفتاری شده است. برای نمونه سفر رئیس جمهور چین به روسیه با تعریف و تمجید پوتین از شی همراه بود. در آن دیدار پوتین با تمجید از اقتصاد چین، حکومتداری چینی را از دیگر کشور‌ها موثرتر دانست. رئیس جمهوری روسیه با اشاره به طرح صلح ۱۲بندی چین برای جنگ اوکراین به شی گفته بود «آن را با دقت مطالعه و بررسی کرده است.»
تصاویر منتشر شده از دیدار پوتین با «آلبرتو فرناندز»، رییس‌جمهور آرژانتین نیز مورد توجه کاربران فارسی‌زبان شبکه‌های اجتماعی قرار گرفت. تصاویر منتشر شده از دیدار پوتین و همتای آرژانتینی او، فضایی صمیمانه را نشان می‌دهد که قابل مقایسه با نشست سایر کشور‌های شرقی با پوتین نبود. پیش از این نیز دیدار پوتین با اردوغان نیز زیر ذره بین رسانه‌ها قرار گرفته بود. در این دیدار پوتین با فاصله‌ای کم از رئیس جمهور روسیه نشسته بود و نحوه نشستن او با سفر ابراهیم رئیسی به این کشور که پوتین جلسه را دور یک میز بزرگ و با فاصله برگزار کرد، مقایسه شد.
سفر «آنگلا مرکل» به مسکو نیز یکی از آخرین سفر‌های رسمی او به عنوان صدراعظم آلمان بود که در زمان شیوع ویروس کرونا هم انجام شد. استقبال رسمی از او در فرودگاه مسکو انجام شد و سپس برای دیدار با پوتین به کاخ کرملین رفت. ملاقات در همان تالاری انجام شد که ۲۱ سال پیش پوتین و خاتمی دیدار کرده بودند. در جریان این ملاقات پوتین با اهدای یک دسته‌گل به مرکل سفرش به روسیه را خوش‌آمد گفت. سپس دو رهبر با هم ملاقات کردند و در پایان به صورت مشترک در کنفرانس خبری حاضر شدند. پوتین مرکل را در زمان خداحافظی و خروج از کرملین مشایعت کرد.
«ویکتور اوربان»، نخست‌وزیر مجارستان نیز در سفر به مسکو ابتدا در اتاق کار رییس‌جمهور روسیه، انجام شد و پوتین در این ملاقات به نخست‌وزیر مجارستان گفته بود: «خیلی ممنون که وقت پیدا کردید و به اینجا آمدید. به نظر من، جلسه بسیار سازنده بود. باید بگویم که هم از نظر مدت زمان و هم از نظر نتایج بی‌سابقه بود؛ زیرا ما در واقع به مسائلی که شما مطرح کردید، پرداختیم. مهم این است که عملا همه آن‌ها قابل حل هستند. باز هم از شما بسیار سپاس‌گزارم و برای شما بهترین‌ها را آرزو می‌کنم. متاسفم که به دلیل محدودیت مجبوریم در هنگام برقراری ارتباط فاصله خود را حفظ کنیم؛ با این حال، ما را از بحث در مورد همه موضوعات مورد علاقه دوجانبه باز نداشت».
استقبال پوتین از اولین رئیس جمهور ایران که به روسیه سفر کرد
تا قبل از سید محمد خاتمی، هیچ یک از روسای جمهور ایران به روسیه سفر رسمی نداشته اند و رئیس دولت هفتم اولین رئیس جمهور ایران بود که بعد از انقلاب به روسیه سفری رسمی داشت. خاتمی ۲۲اسفند۱۳۷۹ و در دوره‌ای که ولادیمیر پوتین همچون دو دهه بعد رییس‌جمهور روسیه بود، سفری رسمی به مسکو انجام داد. او شش ماه پیش از سوی پوتین برای این دیدار رسمی دعوت شده بود. مراسم استقبال رسمی از خاتمی در فرودگاه مسکو از سوی رییس کمیسیون مشترک روسیه و ایران انجام و سپس وی عازم کاخ کرملین شد.
اما دو رییس‌جمهور ابتدا به صورت خصوصی در محل مشخصی از کاخ که مربوط به پذیرایی از رهبران کشورهاست، با هم ملاقات کردند و سپس هیات‌های روسیه و ایران به ریاست پوتین و خاتمی در یک جلسه مشترک حاضر شدند. مراسم امضای سند همکاری بیست ساله در این سفر انجام شد و سپس دو رییس‌جمهور به صورت مشترک کنفرانس خبری برگزار کردند.
گزارش اجمالی سفر رسمی خاتمی و دیدار‌های انجام شده با پوتین در وب‌سایت کرملین در دسترس است. بر خلاف رویکرد خشک پوتین در دیدار نخست با رئیسی، عبارات به کار رفته در این دیدار، آن هم در سال‌های اول ریاست‌جمهوری پوتین، گرم‌تر و مهمان‌نوازانه‌تر بوده است.
چرا رفتار پوتین در سفر‌های رئیسی عادی نیست؟
علاقه رئیس دولت سیزدهم به سفر به مسکو باعث شده تا برنامه ریزی منسجمی برای بهره برداری موثر کارشناسان از سفر صورت نگیرد و عجله در رفتن به مسکو حتی به دیالوگ‌های رسمی روسای جمهور هم راه پیدا کرده است.
چه آنکه صداوسیما ویدئویی از دیدار اخیر ولادیمیر پوتین با رئیسی در مسکو منتشر کرده که در آن رئیس‌جمهور روسیه به رئیسی با کنایه گفت: «وقتی بر حریم هوایی جمهوری اسلامی پرواز می‌کردم واقعا تمایل داشتم همان‌جا برای دیدار شما فرود بیایم، ولی خبر دادند خود جنابعالی تمایل دارید به روسیه سفر کنید.»
این اظهارنظر نشان می‌دهد برخلاف ادعای رسانه‌های دولتی، رئیس جمهور ایران به دعوت پوتین به مسکو سفر نکرده بلکه تمایل به دیدار با پوتین از جانب طرف ایرانی مطرح شده است. منظور پوتین به عبور از حریم هوایی ایران، سفر روز چهارشنبه او به امارات متحده عربی و عربستان سعودی است. این یعنی پوتین تا روز چهارشنبه (یک روز قبل از سفر رئیسی به مسکو) از این سفر اطلاعی نداشته است. رئیس جمهور روسیه، روز چهارشنبه، ۱۵ آذرماه، سفری یک روزه به خاورمیانه برای دیدار با سران عربستان سعودی و امارات متحده عربی وارد ابوظبی شد.
اولین سفر رئیسی به مسکو در بهمن ماه ۱۴۰۰ با حواشی متعددی از نماز خواندن در کاخ کرملین و انتخاب یک میز ۵ متری برای گفتگوی دوجانبه روسای جمهور گرفته تا عدم استقبال رسمی پوتین از رئیس جمهور ایران و فریاد‌های «Go Go» مسئول تشریفات ریاست جمهوری مقابل کاخ همراه بود. در دومین سفر رئیس جمهور به مسکو، حواشی شکل دیگری داشته است.
همان زمان تصاویری هم از زمان خروج رئیسی از کاخ کرملین از سوی تلویزیون‌های روسی منتشر شد که پوتین مانند لحظه ورود وی، مهمان خود را بدرقه نمی‌کرد و رئیسی از دری که به نظر نمی‌رسد ورودی اصلی کاخ باشد، خارج می‌شد؛ در حالی که اتومبیل‌های تشریفات، با فاصله‌ای دور از وی با عجله و بسیار بی‌نظم و ترتیب به سوی در خروجی می‌روند و مردانی از مقام‌های جمهوری اسلامی با وضعیت آشفته و هرج و مرج زده، به دنبال سوار کردن رئیسی هستند.
آن زمان رئیسی در زمین پوشیده از برف و یخ، بی‌بدرقه و بدون کنفرانس خبری که در این گونه دیدار‌ها مرسوم است و برگزار نشدن آن نشانه مثبتی تلقی نمی‌شود، پایان می‌پذیرد.
سفر‌های رسمی به روسیه نیازمند برنامه ریزی هدفمند
اگر چه سفر اخیر رئیسی به مسکو با حاشیه‌های کمتری همراه بود، اما مقایسه سفر‌های رئیس دولت سیزدهم به روسیه نشان دهنده عدم برنامه ریزی دقیق مدیران قبل از سفر است. جدای از حاشیه‌های پدیدآمده در تشریفات که در سفر اخیر تا حدی اصلاح شده است، اما مهمترین بخش از سفر هر رئیس جمهور که نشست گروه‌های کارشناسی قبل از هر سفر است، نقطه مغفول در سفر‌های ابراهیم رئیسی به روسیه است.
برنامه ریزی هدفمند برای سفر‌های رسمی به کشور‌ها از حاشیه سازی طرف مقابل در مسافرت عجولانه به آن کشور هم جلوگیری می‌کند. اگرچه ناظران سیاسی تحلیل واحدی از چرایی عجله رئیسی در سفر اخیرش به مسکو ندارند، اما مسئله دریافت سوخو‌های روسی و مناقشه اسرائیل و حماس در صدر گمانه زنی‌های تحلیل گران روابط بین الملل از دلایل عجله رئیسی برای سفر به مسکو بوده است.