نتیجه شگفت انتخابات پارلمانی پاکستان در شرایطی اتفاق افتاد که این کشور با چالش‌های متعددی در ابعاد داخلی و منطقه‌ای مواجه است و دولت بعدی که روی کار آید باید نسبت به اصلاح اقتصاد اقدام کند، ضمن اینکه تلاش نماید تا روابط پاکستان را با کشورهای همسایه بهبود بخشد به ویژه اینکه با دغدغه‌هایی از جمله افغانستان تحت حاکمیت طالبان و حتی گروه‌های تندرو در این کشور مواجه است.
کمیسیون انتخابات پاکستان پس از سه روز از برگزاری انتخابات، نتایج نهایی را اعلام کرد که بر اساس آن نامزدهای مستقل وابسته به حزب تحریک انصاف پاکستان (PTI) به رهبری عمران خان، با کسب ۱۰۲ کرسی از ۲۶۵ کرسی، توانستند بیشترین کرسی را از آن ِ خود کنند. بعد از آن نیز در جایگاه دوم حزب مسلم لیگ پاکستان نواز شریف (PML-N) با ۷۳ کرسی و حزب مردم پاکستان به رهبری بلاول بوتو زرداری موفق به کسب ۵۴ کرسی شدند.
این اولین بار در تاریخ سیاسی پاکستان است که نمایندگان مستقل بیشترین رأی را به دست می‌آورند، اما هنوز برای اینکه گفته شود احزاب حامی عمران خان و یا نماینده او می‌توانند قدرت را در اختیار بگیرند زود و موضوع نامبهم است زیرا نواز شریف از حمایت ارتش در این کشور برخوردار بوده و در حال حاضر نیز علاوه بر این که حامیان منطقه‌ای و غیر منطقه‌ای را دارد به دنبال این است که با ائتلاف سازی بتواند یکبار دیگر بر مسند قدرت بنشیند.
باید در نظر داشت همواره ارتش نقش مهم و اثرگذاری در فرآیند قدرت در پاکستان داشته است، اما با توجه به مباحث امنیتی و نقش امنیتی ارتش در منافع راهبردی پاکستان، حتی اگر برخی مولفه‌های منطقه‌ای خواسته باشند در مسائل داخلی دخالت کنند نمی‌توانند نقش تعیین کننده و اصلی داشته باشند.
با این وجود همچنان نمی‌توان چشم انداز روشنی را برای دولت آینده پاکستان متصور شد؛ چرا که متغیرها و فاکتورهای متعددی در این مساله موثر هستند و نقش ایفا می‌کنند.
«فرزاد رمضانی بونش» در گفت‌وگو با ایسنا در تحلیل خود از نتایج انتخابات پارلمانی پاکستان و آینده تشکیل دولت در این کشور اظهار داشت: چند محور یا موضوع اصلی می‌تواند تعیین کننده آینده دولت در پاکستان باشد. نخست این که باید دید رویکرد ارتش در این کشور تا چه حد به نفع یا ضرر عمران خان و یا شخصیت‌های مستقل هوادار او است یعنی ارتش تا چه حد می‌تواند این موضوع را تحمل کند.
وی تصریح کرد: از سوی دیگر رویکرد حزب مسلم لیگ شاخه نواز است که اخیرا گفت‌وگو با برخی افراد مستقل و جذب ائتلاف را در دستور کار قرار داده و نتایج آن هم در هفته آینده مشخص خواهد شد. البته ارتش نگاه حمایت گرانه‌ای نسبت به حزب مسلم لیگ دارد؛ در واقع حزب مسلم لیگ نواز این توانایی و پتانسیل را دارد علیرغم آراء کمتری که در مقایسه با افراد مستقل حامی عمران‌خان، نخست وزیر پیشین دارد، بتواند در سایه رایزنی و گفت‌وگو با احزاب کوچک‌تر و افراد مستقل دامنه شمول ائتلاف را افزایش داده و یک جناح گسترده‌تر را ایجاد کند.
در حال حاضر هر کدام از دو حزبی که خود را پیروز این دوره از رقابت‌ها می‌دانند، نماینده خود برای تصدی پست نخست‌وزیری را معرفی کرده‌اند. حزب مردم پاکستان (PPP) بعد از اعلام نتایج نهایی انتخابات اعلام کرد که از حزب شریف (مسلم لیگ شاخه نواز) برای تشکیل یک دولت اقلیت حمایت می‌کند. هچنین مریم اورنگزیب، سخنگوی حزب شریف، در پستی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت که «نواز شریف» برادر بزرگ «شهباز شریف»، او را برای این پست نامزد کرده است.
شهباز شریف متعلق به حزب برادرش، حزب «مسلم لیگ نواز پاکستان» (PML-N) است که بزرگ‌ترین حزب شناخته شده با ۸۰ کرسی است و حزب مردم پاکستان با ۵۴ کرسی دوم است. این دو حزب با هم برای تشکیل یک اکثریت حداقلی در مجلسی با ۲۶۴ کرسی کافی هستند.
آصف علی زرداری، رئیس‌جمهور پیشین پاکستان و از رهبران حزب مردم پاکستان، در یک کنفرانس خبری در کنار شهباز شریف و رهبران احزاب سیاسی دیگر گفت: «ما تصمیم گرفته‌ایم که با هم دولت تشکیل دهیم تا پاکستان را از بحران خارج کنیم.»
این ائتلاف از آن جهت اهمیت دارد که تضمین می‌کند حزب عمران خان با وجود آنکه بیشترین آرا را در انتخابات به دست آورد، به قدرت نمی‌رسد.
همچنین طبق گزارش رویترز، «اسد قیصر» دستیار ارشد و کلیدی عمران‌خان پس از دیدار با او در زندان به خبرنگاران گفت: «عمر ایوب‌خان نامزد ما برای انتخاب نخست‌وزیری خواهد بود و توسط عمران‌خان انتخاب شده است».
او همچنین افزود که حزب تحریک انصاف با احزاب دیگر تماس خواهد گرفت تا در مورد حمایت از نامزدی ایوب گفت‌وگو و رایزنی کنند.
ایوب با وجود غیبت در کمپین انتخاباتی به رقابت پرداخت و در انتخابات کرسی به دست آورد. عمر ایوب همچنین نوه «ایوب خان» است که از سال ۱۹۵۸ تا ۱۹۶۹ بر پاکستان حکومت کرد.
رمضانی بونش در ادامه به نقش تاثیرگذار نهاد قضایی و عملکرد قوه قضائیه در پاکستان اشاره کرد و افزود: اگر نهادهای قضایی و انتخاباتی پاکستان تلاش کنند این امکان وجود دارد که پیروزی نسبی که حامیان عمران‌خان با به دست آوردن کرسی‌های پارلمان از آن خود کرده‌اند را کمرنگ کنند، درواقع این توانایی را دارند تا با چالش مانع حضور حزب عمران‌خان در قدرت شوند. در این راستا سناریویی نیز وجود دارد که با فعال‌کردن برخی پرونده‌های مرتبط با عمران‌خان چالش جدی در مسائل مرتبط با انتخابات ایجاد کنند.
اهمیت این دور از انتخابات در پاکستان و قدرت گرفتن جریانی که بتواند مشکلات داخلی و اقتصادی جامعه این کشور را حل کند، فاکتور بسیار با اهمیتی است به همین دلیل با توجه به این که برخی احزاب نتایج انتخابات را عادلانه نمی‌دانستند دست به یکسری اعتراضات زدند و از آنجایی که بازیگران بین‌المللی مسائل مرتبط را رصد می‌کنند و به نوعی در حمایت از کاندیدای مورد نظر خود نقش دارند به این تحولات واکنش نشان دادند و حتی جان کربی، سخنگوی کاخ سفید با بیان اینکه نگران ارعاب، تهدید و سرکوب رای دهندگان در پاکستان است، تاکید کرد که واشنگتن نظاره‌گر همه اوضاع از نزدیک است.
شرایط فعلی که در پاکستان حاکم است از جمله وضعیت نامطلوب اقتصادی یکی از عمده‌ترین چالش‌های جدی دولت آینده در این کشور خواهد بود، به نظر می‌رسد در صورتی که دولت ائتلافی در اسلام آباد تشکیل شود مشخص نیست تا پیش از به پایان رسیدن دوره‌اش بتواند اقدام خاصی برای بهبود شرایط انجام دهد و تنشی که میان حزب مسلم لیگ نواز و حزب تحریک انصاف وجود دارد می‌تواند زمینه‌ساز تنش در پاکستان باشد که به راحتی قابل حل هم نباشد.
رمضانی بونش کارشناس مسائل پاکستان در ادامه ابراز عقیده کرد که در وضعیت کنونی برخی بازیگران اصلی بین‌المللی حامی به قدرت رسیدن حزب نواز شریف و ائتلاف او هستند، در واقع حامی و پشتیبان منطقه‌ای نواز شریف از عمران خان بیشتر است و به همین دلیل متغیرهای منطقه‌ای و فرا منطقه‌ای در تشکیل دولت موثرتر خواهند بود.
این پژوهشگر مسائل منطقه‌ای همچنین خاطرنشان کرد: اگر نگاه کلی‌تر داشته باشیم و بخواهیم گزینه محتمل‌تر برای پیروزی در انتخابات را معرفی کنیم حزب مسلم لیگ این امید و پتانسیل را دارد که دوباره به قدرت و نخست‌وزیری برسد زیرا در شرایط کنونی حزب عمران خان و افراد مستقلی هوادار او با موانع و چالش‌هایی رو به رو هستند.
انتخابات پارلمانی پاکستان در حالی برگزار شد که طبق گزارش‌ها نامزدهای مستقل منسوب به حزب عمران خان سیاستمدار زندانی این کشور بیشترین کرسی‌ها را بدست آوردند، اما هم عمران‌خان و هم نواز شریف، نخست وزیر سابق پاکستان اعلام پیروزی کردند. علاوه بر این حزب مسلم لیگ نواز به دنبال تشکیل ائتلاف است و با حمایت‌هایی که از ارتش و حامیان فرامنطقه‌ای خود دارد احتمال به قدرت رسیدن آن بیش از سایر احزاب و گروه‌هاست.
به هر حال تحولات پاکستان شاید تاثیر چندانی در امور منطقه‌ای نداشته باشد، اما با توجه به وضعیتی که اسلام آباد در مواجهه با همسایگان از جمله افغانستان و هندوستان مواجه است باید تلاش کند تا به تنش‌های داخلی پایان دهد؛ در غیر این صورت تندورها و برخی بازیگران موثر از فرصت به وجود آمده برای تشدید تنش در این منطقه جغرافیایی استفاده خواهند کرد.
انتهای پیام
