اواخر قرن هشتم میلادی بود که جعفربن‌یحیی برمکی نخستین کارخانه کاغذسازی را در بغداد راه‌اندازی کرد و از آن زمان تاکنون صنعت کاغذسازی همواره یکی از صنایع استراتژیک و رو به رشد ایران بوده تا جایی که در سال‌های اخیر و با توسعه این صنعت، انواع کاغذ و مقوا با کاربردهای مختلف در کشور تولید می‌شود.
کارخانه خمیر و کاغذ اترک در سال ۸۸ با سرمایه‌گذاری شرکت آلمانی نورکم (Norkem) در فاصله ۵۵ کیلومتری اصفهان و محدوده شهرستان لنجان در فضایی به وسعت ۲۰۰ هکتار راه‌اندازی شد و در حال حاضر با تولید سالانه ۸۵ هزار تن مقوای پشت خاکستری بزرگترین تولیدکننده این محصول پرکاربرد صنعت بسته‌بندی در خاورمیانه است که با جمع‌آوری پسماندهای کاغذی از سراسر کشور، برای استفاده به عنوان ماده اولیه، عنوان صنعت سبز را به خود اختصاص داده است.
از سوی دیگر فاضلاب‌های صنعتی در زمره عوامل مهم آلوده‌کننده محیط‌زیست تلقی می‌شوند که عموماً تصفیه‌پذیری آن‌ها مشکل است و در این میان کارخانه‌های کاغذسازی یکی از منابع تولیدکننده فاضلاب صنعتی با آلودگی بسیار بالا هستند که خطرات و آسیب‌های جبران ناپذیری را به محیط‌زیست وارد می‌کنند، موضوعی که همواره دغدغه فعالان محیط زیستی در این منطقه بوده است.
حمیرا صفی‌قلی، اظهار کرد: پساب کارخانه خمیر و کاغذ اترک شامل ذرات معلق و فلزات سنگین نظیر کروم، سرب، مواد آلی قابل اکسید شیمیایی و بیولوژیکی و مواد معلق است که در صورت عدم تطبیق با استانداردهای زیست‌محیطی می‌تواند موجب آلودگی خاک و احتمالاً آب‌های زیرزمینی شود.
معاون فنی حفاظت محیط زیست استان اصفهان در پاسخ به این سؤال که هم‌اکنون تصفیه پساب این کارخانه به چه شکلی انجام می‌شود، عنوان کرد: فاضلاب تولیدی پس از تصفیه شیمیایی به کلاریفایر (حوضچه ته‌نشینی) اولیه منتقل و خمیر و کاغذ ته‌نشین شده وارد تیکنر (جداکننده ذرات معلق) و پس از آن وارد سیستم فیلتر پرس شده و خمیر آن جداسازی می‌شود.
وی افزود: سرریز کلاریفایر وارد سیستم هوادهی و تصفیه بیولوژیک شده و در کلاریفایر ثانویه لجن بیولوژیک ته‌نشین و پساب سرریزشده کلرزنی و در انتها پساب خروجی وارد پنج حوضچه خاکی بیرون از کارخانه، که به صورت نیزار درآمده، می‌شود.
صفی‌قلی با اشاره به این که پساب کارخانه بعد از عبور از این نیزارها به استاندادهای زیست‌محیطی نزدیک می‌شود، تأکید کرد: فاضلاب صنایع از جمله اترک پس از رسیدن به استاندارهای زیست محیطی باید مجدد در خط تولید و یا جهت آبیاری گیاهان غیرمثمر استفاده شود، حجم فاضلاب تولیدی این کارخانه برابر با ۴۲۰۰ تا ۴۸۰۰ متر مکعب در روز و به عبارت دیگر دبی خروجی آن ۱۲۰ مترمکعب بر ساعت است.
بهترین معیار برای بررسی میزان آلایندگی کارخانه اترک نتایج بررسی‌های آزمایشگاهی است که توسط اداره کل محیط زیست استان اصفهان در اختیار خبرگزاری فارس قرار گرفته است:
یکی از موضوعاتی که حساسیت‌ها را نسبت به اترک بیشتر می‌کند اثرگذاری فاضلاب این کارخانه بر منابع آبی استان اصفهان است چرا که این کارخانه در نزدیکی تصفیه‌خانه آب باباشیخ‌علی قرار دارد و در صورت آلوده شدن آب تهدیدی برای بیش از پنج میلیون مصرف‌کننده آب در این محدوده خواهد بود.
پیش از این مسعود سیدی‌پور، کارشناس شرکت آب منطقه‌ای اصفهان در این باره در گفت‌وگو با رسانه‌ها اعلام کرده بود: در منطقه‌ای که کارخانه اترک احداث شده بین آب‌های سطحی و آب‌های زیرزمینی اثرمتقابل وجود دارد و پادگانه‌های آبرفتی اطراف زاینده رود نفوذپذیری بالا و قابلیت انتقال زیادی دارند، به عبارت دیگر در این منطقه هر آبی که به منابع آب زیرزمینی نفوذ کند شاید ۵۰۰ متر پایین‌تر به یک چشمه در زیر سطح زمین برسد و از این راه در رودخانه زاینده‌رود تخلیه شود.
با درخواست شرکت آب منطقه‌ای اصفهان موضوع آلایندگی اترک به کمیته صیانت از آب استان نیز رفته و اداره کل محیط زیست نسبت به آلایندگی این کارخانه شکایت کرده بود که پرونده قضایی آن در دادگاه شعبه لنجان تشکیل شد تا جایی که منصور شیشه‌فروش، مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان، از فرصت به اترک تا پایان بهار ۹۹ برای استانداردسازی پساب خبر داد.
صفی‌قلی درباره نتیجه اقدامات قضایی اداره کل محیط زیست درباره کارخانه خمیر و کاغذسازی اترک عنوان کرد: با توجه به عدم تطبیق پساب خروجی کارخانه با استانداردهای زیست محیطی علاوه بر قرارگیری نام شرکت در لیست صنایع آلاینده، واحد مورد پیگیری قضایی قرار گرفته که در حال حاضر در شعبه تجدید نظر اصفهان در حال رسیدگی است؛ همچنین در سال گذشته شرکت اترک برای رفع مشکلات زیست‌محیطی به طرح مپسا (طرح مدیریت و پایش سیستمی آلاینده‌های زیست محیطی واحدهای صنعتی، تولیدی، خدماتی، معدنی، عمرانی و کارگاهی) معرفی شده است.
معاون فنی حفاظت محیط زیست استان اصفهان خاطرنشان کرد: پساب کارخانه اترک با توجه به آخرین نتایج آنالیز مورخ ۱۳۹۹/۲/۶ در برخی از فاکتورها نظیر COD و TSS به استانداردهای زیست محیطی نرسیده است.
ریختن پساب کارخانه در حوضچه‌های غیرعایق آن هم در نزدیکی رودخانه زاینده‌رود که منبع اصلی تأمین آب شرب و کشاورزی در استان اصفهان است یک تهدید جدی برای سلامت مردم به حساب می‌آید و نیاز است تا دستگاه‌های نظارتی و قضایی با جدیت بیشتری به این مسأله ورود کنند.
البته عجیب نیست که مدیران این کارخانه مانند سایر صنایع مشکلات مالی و هزینه‌های تصفیه و بازچرخانی را دلیل عدم پیگیری حل مشکل پساب عنوان کنند اما بدون شک هزینه‌های تحمیلی به مردم ناشی از آلودگی منابع آب قابل مقایسه با هزینه اجرای طرح تصفیه پساب نیست.
