پایگاه خبری و تحلیلی قلم – گروه استان‌ها – شکیبا کولیوند: پارک لجستیک کشاورزی؛ مرکز لجستیکی است که بر فعالیت‌هایی در حوزه تجمیع، انبارداری، نگهداری، توزیع و خدمات ارزش افزوده محصولات کشاورزی تمرکز دارد. ضرورت پرداختن مجزا به مکان‌یابی پارک‌های لجستیک کشاورزی، به نیاز این دسته از کالاها به خدمات ارزش افزوده لجستیک در مبدأ (مانند طبقه‌بندی و بسته‌بندی)، روش حمل ویژه و همچنین توزیع و تجمیع در شرایط ویژه باز می‌گردد. برای مثال برخی محصولات کشاورزی نیازمند وسیله نقلیه یخچال‌دار برای حمل از نقطه‌ای به نقطه دیگر است. مرکز تجمیع و توزیع آبزیان باید تحت شرایط ویژه و به فاصله مشخصی از دیگر مراکز باشند. از طرفی مدیریت ضایعات به‌عنوان یک مسئله مهم پیشروی بخش کشاورزی هر کشور است.
اما به‌راستی چرا باید این پارک‌های تخصصی کشاورزی ایجاد شوند؟ یکی از مشکلاتی که همواره در توزیع و نگهداری محصولات کشاورزی‌مان با آن مواجه هستیم، ضایعات محصولات باغی و کشاورزی بوده که یکی از مهم‌ترین دلایل ایجاد پارک لجستیک کشاورزی، اقدامی در جهت کاهش ضایعات این محصولات است.
در این زمینه می‌توان با ایجاد و توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی(همان موضوعی که در استان همدان همچنان لنگ می‌زند)، تنظیم زمان برداشتی صحیح، ارتقای تکنولوژی انباری‌داری، افزایش کیفیت بسته‌بندی، افزایش کیفیت حمل‌ونقل محصولات کشاورزی، فرآوری و بازاریابی مناسب گام‌های مؤثری برداشت.
اواخر مردادماه بود که مدیرکل راه‌وشهرسازی همدان نیز به این موضوع توجه کرد و با اشاره به اینکه در سند آمایش لجستیکی برای کشور ۵۸ مرکز لجستیکی تعریف شده که شامل چهار شهر، ۱۴ دهکده، ۱۲ پارک عمومی، ۱۸پارک کشاورزی و ۱۰ مرکز لجستیکی مرزی است، گفت: در این میان سهم استان همدان، یک پارک لجستیک عمومی و یک پارک لجستیک کشاورزی با توجه به قابلیت‌ها و ظرفیت‌هایی که در بخش گردشگری، صنایع‌دستی، کشاورزی و ارتباطات وجود دارد، تعلق گرفته است.
داریوش حسینی در این خصوص با بیان اینکه پتانسیل بالایی برای بهره‌گیری از این موقعیت، به‌وجود آمده و مقدمه حرکت در جهت رشد سریع اقتصادی استان را فراهم کرده، مطرح کرد: این موضوع زمینه حرکت در جهت رشد سریع اقتصادی استان را فراهم کرده است.
اما به‌راستی در این مسیر چقدر پای کار بوده‌ایم و بر تن برنامه‌ریزی‌هایمان جامه عمل پوشانده‌ایم؟ صنایع کوچک بخش دامداری و کشاورزی‌مان کجای این ماجرا قرار دارد؟ آیا توانسته‌ایم قدمی برای بخش ادوات کشاورزی استان برداریم؟ آیا محصولات کشاورزی و دامداری‌مان در بخش صنایع کوچک، خرد و متوسط در برنامه‌ریزی‌ها و سیاست‌گذاری‌هایمان نقشی داشته‌اند؟ چقدر توانسته‌ایم از این ظرفیت‌ها برای ارتقای صنایع مادر و توسعه استان استفاده کنیم؟ آیا جایگاهی برای این صنایع، در صادرات و ارزآوری استان درنظر گرفته‌ایم؟ آیا به تأثیر همین صنایع کوچک کشاورزی در تحقق رونق و جهش تولید فکر کرده‌ایم و برنامه‌ریزی‌هایمان را به این مسیر سوق داده‌ایم؟
با این تفاسیر در این راستا بر آن شدیم تا گفت‌وگویی را با بهرام هاشمی؛ معاون سابق صنایع کوچک شرکت شهرک‌های صنعتی استان همدان، کارشناس اقتصاد و صنعت ترتیب دهیم که در ادامه متن آن را می‌خوانید:
پتانسیل‌های خوب همدان در حوزه‌های صنایع کوچک مرتبط با کشاورزی و دامداری
بهرام هاشمی در گفت‌وگو با با خبرنگار ما با بیان اینکه کشاورزی و دامداری از قدیم‌الایام جزء پایه‌های تولید بوده‌اند و بعد صادرات و تجارت نیز هستند، گفت: این سه عنصر از قدیم در اقتصاد مردم جا داشته است.
وی با تأکید بر اینکه ما در چند بخش پتانسیل‌های خوبی داریم و قوی هستیم، خاطرنشان کرد: بخش‌هایی چون کشاورزی و صنایع تبدیلی، ادوات کشاورزی، حوزه شیمیایی یا پایین‌دستی و بالادستی مرتبط با صنایع کوچک پتروشیمی مرتبط با کشاورزی، ازجمله حوزه‌هایی هستند که در آن‌ها، حرف‌هایی برای گفتن داریم.
معاونسابق صنایع کوچک شرکت شهرک‌های صنعتی استان همدان در تشریح بخش‌های فرعی مربوطه نیز مطرح کرد: ازسویی در بخش‌های آزمایشگاه‌ها و شرکت‌های فنی و مهندسی مرتبط با کشاورزی، شرکت‌های لجستیک (۳PL) مرتبط با کشاوزی و مباحث بیمه‌ای و حمایتی از دیگر پتانسیل‌ها هستند.
وی در تشریح تأثیرات صنایع تبدیلی بخش کشاورزی نیز مطرح کرد: در این حوزه یک محصول کشاورزی و باغی را وجود دارد که با تبدیل آن به انواع و اقسام فراورده‌ها، طی فرایندی ارزش افزوده به آن اضافه شده، به‌نوعی از آن ماده خام تولیدی‌مان، بیشترین ارزش افزوده و ثروت‌آفرینی را داریم؛ یعنی در این حوزه به‌صورت یک زنجیره از تولید تا تبدیل به صنایع تبدیلی، فروش و بازار پیش رفته‌ایم.
هاشمی در ادامه گفت‌وگو بیان کرد: زمانی که این را مقایسه می‌کنیم یا زنجیره ارزش تحلیل می‌کنیم، می‌بینیم که در تعدادی از بخش‌ها سود بیشتری داریم، بدین‌سان آن حوزه‌ها را بیشتر کار می‌کنیم.
بیشتر تولیدات کشاورزی همدان جدا از مقوله تراریخته است
این مسئول با تأکید ویژه بر اینکه مواد خامی که تولید می‌کنیم، باارزش‌ترین مواد خام دنیا است، گفت: چراکه در این حوزه موضوعاتی چون تراریخته و غیرتراریخته مطرح بوده و ما در استانمان، بیشتر تولیداتمان جدا از این مقوله هستند، پس ارزش بالایی دارند که همه دنیا برای این محصولات ارزشمند، حاضرند که خریدهای خوبی انجام دهند.
معاون سابق صنایع کوچک شرکت شهرک‌های صنعتی استان همدان ادامه داد: اما نیاز است که در این بخش آگاهی‌بخشی و اطلاع‌رسانی کرده و در این حوزه کار کنیم تا از ارزشی که محصولات کشاورزی استانمان دارد، سود خوبی عاید شود.
به‌گفته هاشمی سهم استان همدان در تولید غذای کشور و غذای حلال در دنیا مطرح است، بنابراین می‌توان غذای ۱۵ کشور را با غذای اسلامی و سالم تأمین کنیم که این موضوع به امنیت ملی هم ارتباط دارد.
جای خالی صنایع ما، در کنار صنایع مربوط به ادوات کشاورزی در همدان
وی با تأکید بر اینکه در این موضوع نیز در استان همدان پتانسیل ویژه‌ای وجود دارد، افزود: در مبحث ادوات کشاورزی نیز در استان همدان یک خوشه وجود دارد که ادوات کشاورزی تولید می‌کند، آن هم با قیمت‌های خوب و کیفیت بالا که از دیگر استان‌ها مانند اصفهان نیز این ادوات کشاورزی را خریداری می‌کنند.
هاشمی با بیان اینکه ازجمله آن‌ها می‌توان به روستای نگارخاتون فامنین اشاره کرد، افزود: می‌توانیم در این حوزه قدم‌های مؤثری برداشته و با ایجاد اشتغال و تولید ثروت، خودکفا شویم.
معاون سابق صنایع کوچک شرکت شهرک‌های صنعتی استان همدان با تصریح بر اینکه در این زمینه نیاز است تا صنایع سنگین نیز در این حوزه داشته باشیم، گفت: بخش خصوصی مبحث کمباین‌سازی را تا حدی در همدان ایجاد کرده، اما کل ادوات کشاورزی و کارگاه‌های ما را نمی‌تواند پوشش دهد، بدین ترتیب نیاز است تا با توجه به این پتانسیلی که در همدان وجود دارد، نمایندگان مردم ما در مجلس شورای اسلامی و استاندار همدان در صنایع مادر مربوطه، کمک کنند تا از ظرفیت مجموعه‌سازها و قطعه‌سازهای خوب و باکیفیتمان استفاده کنیم.
این مسئول در پاسخ به این سؤال که آیا با این روند می‌توان از صنایع کوچک به صنایع مادر و بزرگ هم رسید؟ عنوان کرد: بله؛ این موضوع دو حالت دارد، در برخی مواقع صنایع بزرگ هستند و قطعه‌سازان و در بالادستی مجموعه‌سازان نیز در کنار این‌ها قرار گرفتند. یک حالت دیگر این است که وقتی ما توان قطعه‌سازی‌مان خیلی بالایی داریم، با رعایت استانداردهای اروپایی قیمت تمام‌شده نیز با کنار هم بودن صنایع کوچک و بزرگ ارزان‌تر می‌شود، بنابراین نیاز است تا در مسیر آن گام برداریم.
واحدهای کوچکمان را توسعه دهیم
وی ادامه داد: در استان همدان می‌توانیم صنایع تبدیلی برای محصولات سیر و سیب‌زمینی داشته باشیم، ازسویی در حوزه شیمیایی و بخش کشاورزی نیز می‌توانیم کود تولید کرده و صادراتی در این زمینه داشته باشیم.
هاشمی در این زمینه به فعالیت یک واحد در کرمانشاه و صادرات آن اشاره کرد و افزود: ما نیز در استان همدان نیز در حوزه پایین‌دستی بخش پتروشیمی و حوزه تولید کود می‌توانیم یارانه‌های خوبی را بگیریم و اکنون که استان همدان به‌عنوان یک قطب کشاورزی محسوب می‌شود، مهم است که به این موضوع توجه و از آن حمایت شود.
معاون سابق صنایع کوچک شرکت شهرک‌های صنعتی استان همدان در ادامه این موضوع ضمن اشاره به فعالیت یک واحد کوچک در شهرستان رزن در زمینه تولید کود که حتی محصولاتش را نیز صادر می‌کند، بر لزوم توسعه چنین واحدهایی تأکید کرد.
هاشمی با تصریح بر اینکه ما باید منبع تولید کود و سموم کشاورزی شویم، گفت: در صنعت لجستیک کشور، مطالعاتی انجام شده است که درآن دو پارک لجستیکی به استان همدان اختصاص پیدا یافته(پارک‌ها کوچک‌ترین مرکز لجستیکی هستند و هر چهارپارک یک دهکده را تشکیل می‌دهد.)
وی با بیان اینکه یک پارک لجستیکی به بخش کشاورزی همدان اختصاص پیدا کرده، مطرح کرد: متأسفانه در این مدت، نه نمایندگان محترم مردم همدان در مجلس شورای اسلامی و نه استاندار همدان در این مورد صحبتی نکرده‌اند.
هاشمی با بیان اینکه نیاز نیست تلاشی شود تا این سهم برای استان همدان گرفته شود، گفت: این سهم به همدان داده شده و در حال حاضر نیاز است که جانمایی و مکان‌سنجی شود، برای آن زمینی درنظر گرفته شده و روی آن کار شود. در این موضوع نیاز است تا شاهد هم‌افزایی دستگاه‌ها باشیم، چراکه با این روند در زمینه صنایع خرد، کوچک و متوسطمان می‌توانیم از پتانسیل‌هایمان بهره‌مند شده و پیشرفت داشته باشیم.
معاون سابق صنایع کوچک شرکت شهرک‌های صنعتی استان همدان با تأکید بر اینکه با این روند می‌توان بالای ۱۰۰ هزار شغل ایجاد کرد، افزود: در کنار این پارک لجستیک، شرکت‌های فنی و مهندسی، مشاوره‌ای و بسته‌بندی نیز پا می‌گیرند.
این مسئول با تأکید بر اینکه استان همدان پتانسیل ویژه‌ای در بخش تولید و صادرات گل رز و انواع گل دارد، گفت: در این زمینه مراکز لجستیک استان (شامل فرودگاه و قطار) ضعیف بوده و باید این موارد برطرف شود تا ما نیز بتوانیم مثل کشور ترکیه که گل و گوجه‌های تولیدی خود را با سردخانه‌ها و حمل مناسب صادر می‌کنند، عمل کنیم.
می‌توانیم در مسیر صادرات گل قدم برداریم
هاشمی اضافه کرد: خیلی راحت می‌توانیم در صنایع تزیینی وارد شویم، چراکه هم‌اکنون گلخانه‌هایمان بیشتر در بخش تولید خیار و گوجه وارد کار شده‌اند، در حالیکه می‌توانیم صنعت گلخانه‌ای‌مان را در حوزه گل، وارد کرده و به‌راحتی بتوانیم گل‌هایمان را به کشوری چون عراق صادر کنیم.
این مسئول با تأکید بر اینکه استان همدان پتانسیل ویژه‌ای در بخش تولید و صادرات گل رز و انواع گل دارد، گفت: در این زمینه مراکز لجستیک استان (شامل فرودگاه و قطار) ضعیف بوده و باید این موارد برطرف شود تا ما نیز بتوانیم مثل کشور ترکیه که گل و گوجه‌های تولیدی خود را با سردخانه‌ها و حمل مناسب صادر می‌کنند، عمل کنیم.
وی با تصریح بر اینکه در استان همدان عملکرد مراکز لجستیکی بسیار ضعیف است، اظهار کرد: در استان همدان در این زمینه کار چندانی نشده، هرچند که کشورمان در این زمینه رشد کرده، به‌نوعی که کشورمان در حوزه بین الملل ۲۰ رتبه رشد پیدا کرده، اما عملکرد صنایع لجستیک کشاورزی استان همدان خیلی ضعیف است.
هاشمی با بیان اینکه به دیگر استان‌هاف دهکده‌ها و شهرهای لجستیکی اختصاص پیدا کرده است، خاطرنشان کرد: در آن شهرها و استان‌ها می‌بینیم که کارهایی صورت گرفته، اما در استان همدان که یک پارک لجستیکی کشاورزی اختصاص یافته، قدمی برداشته نشده است.
معاون سابق صنایع کوچک شرکت شهرک‌های صنعتی استان همدان یادآوری کرد: در صنایع خرد، متوسط و کوچک بخش کشاورزی می‌تواند بالای دو هزار انواع تولیدات و خدمات را به‌دنبال داشته باشد.
این مسئول با تأکید بر اینکه با پیشروی در این مسیر می‌توانیم اشتغال‌زایی مولد و پایداری را داشته باشیم، تصریح کرد: با این روند می‌توانیم شاهد جهش تولید نیز باشیم، چراکه با این روند به بخش‌های دیگری همچون حمل‌ونقل نیز توجه می‌شود.
هاشمی در تشریح این موضوع گفت: بسیاری از میوه‌جاتی که در شهرستان نهاوند داریم، در مسیر حمل، نرسیدن به‌موقع به مقصد، نداشتن سردخانه‌های مناسب یا حمل‌های غیراستاندارد از بین می‌روند، درحالیکه در این شهرستان می‌توانیم در تولید سرکه، تولید پوره و آجیل میوه و همچنین تولید میوه‌های خشک وارد کار شویم و در مسیر صادرات آن پیش رویم. همچنین می‌توانیم در مبحث دانه‌های روغنی که پتانسیل خوبی در استان همدان وجود دارد، ورود پیدا کنیم.
هاشمی با تأکید بر اینکه در این زمینه باید با وزارت امور خارجه وارد صحبت شویم و فیلم‌های مناسب و سایت‌های ویژه‌ای برای معرفی محصولاتمان داشته باشیم، ابراز کرد: نتوانسته‌ایم به‌خوبی توانمندی‌های کشاورزی‌مان را در کشور عرضه کنیم و از این پتانسیل به‌نحو مناسبی استفاده کنیم. برگزاری یک نمایشگاه در این زمینه خوب است، اما اگر کارهای دیگری چون بخش‌های نرم‌افزاری در این زمینه انجام نشود، نمی‌توانیم موفق باشیم.
در حوزه صنایع کشاورزی‌مان، «بازاریابی هدفمند» اتفاق نیفتاده است
وی در ادامه گفت‌وگو با خبرنگار ما ادامه داد: از سویی می‌بینیم که متأسفانه در حوزه صنایع کشاورزی‌مان، «بازاریابی هدفمند» اتفاق نیفتاده است.
هاشمی با تأکید بر اینکه در این زمینه باید با وزارت امور خارجه وارد صحبت شویم و فیلم‌های مناسب و سایت‌های ویژه‌ای برای معرفی محصولاتمان داشته باشیم، ابراز کرد: نتوانسته‌ایم به‌خوبی توانمندی‌های کشاورزی‌مان را در کشور عرضه کنیم و از این پتانسیل به‌نحو مناسبی استفاده کنیم. برگزاری یک نمایشگاه در این زمینه خوب است، اما اگر کارهای دیگری چون بخش‌های نرم‌افزاری در این زمینه انجام نشود، نمی‌توانیم موفق باشیم.
از جای خالی صادرات ادویه‌جات تا گیاهان دارویی
معاون سابق صنایع کوچک شرکت شهرک‌های صنعتی استان همدان با تأکید بر اینکه در استان همدان در این زمینه پتانسیل‌های خوبی وجود دارد، گفت: در کشور ما برای شیرینی‌پزی از شکر استفاده می‌شود، در حالیکه در آمریکای جنوبی برای شیرینی‌هایشان از پودر سیر استفاده می‌کنند. بدین‌سان می‌توانیم سیر پودرشده و حتی ضایعات آن را به پودر تبدیل کرده و صادر کنیم.
وی در ادامه صحبت‌های خود به پتانسیل‌هایی چون تولید بادام کوهی، گشنیز و ادویه‌جات همدان اشاره کرد و افزود: استان همدان می‌تواند در این زمینه‌ها و صنعت ادویه‌جات و گیاهان دارویی از یک‌سو و در مبحث صنایع مرتبط، مثل آبیاری بارانی و غیره وارد کار شود.
هاشمی با تأکید بر اینکه باید در این زمینه‌ها در استانمان کار کنیم، خاطرنشان کرد: باید بتوانیم در زمینه صنایع مرتبط مرجع آزمایشگاه و استاندارد آن‌ها کار کنیم.
وی با بیان اینکه باید به زنجیره تولید توجه ویژه‌ای داشته باشیم، مطرح کرد: می‌توانیم در استان بذرهای استاندارد تولید کنیم. ازسویی همدان یونجه خوبی دارد، پس چرا به‌راحتی به استان‌های دیگر می‌رود؟ ما می‌توانیم از این محصول که خیلی برای آب آن هزینه می‌دهیم، برای تولید گوشت و درنهایت تولید چرم استفاده کنیم، در حالیکه شاهدیم الان، مبحث حلال بودن چرم مطرح است و چرم‌های موردنیاز نیز از قزاقستان وارد می‌شود.
معاون سابق صنایع کوچک شرکت شهرک‌های صنعتی استان همدان با بیان اینکه روی همه این موارد می‌توان به‌طور ویژه‌ای کار کرد، گفت: در این مسیرها باید نیازسنجی آموزشی انجام شود و واحدهای دانشگاهی مرتبط داشته باشیم تا بتوانیم به‌صورت کاربردی در این عرصه وارد شویم.
هاشمی با اشاره به اینکه می‌توانیم در این مسیر شرکت‌های کشت و صنعت و نشان‌های تجاری خوبی ایجاد کنیم، ادامه داد: می‌توانیم در این زمینه از پتانسیل‌هایی که شهر همدان دارد، استفاده کنیم.
استان همدان می‌تواند در هر روستا یک محصول را در کشور و جهان برندسازی کند
وی با بیان اینکه طرح «یکمحصول، یک‌روستا» را می‌توانیم در پیش بگیریم، عنوان کرد: استان همدان می‌تواند در هر روستا یکمحصول را در کشور و جهان برند کرده و بازار را بگیرد، اما باید مراقب باشیم که روی هر محصولی که ما کار نکرده‌ایم، کشورهای دیگر، هم مشتری‌هایمان را می‌گیرند و هم ازسویی وارد کشور شده و محصولشان را به فروش می‌رسانند.
هاشمی در این زمینه به فروش محصولات دیگر کشورها و گرفتن بازار ازسوی آن‌ها(در زمینه سیر، سیب‌زمینی و کشمش) اشاره کرد و گفت: استان همدان می‌تواند در حوزه تولید سرکه، صنعت ترشیجات، کنسرویجات، سبزی‌های بسته‌بندی، سبزی و میوه‌های خشک وارد کار شود، اما در این زمینه باید روی فرایندهای تولید و بسته‌بندی‌مان کار کنیم تا ماندگاری بالایی را به محصول بدهیم، حمل‌ونقل و انبارهایمان را مناسب‌سازی کرده و سردخانه‌های تخصصی برای محصولاتمان درنظر بگیریم.
معاون سابق صنایع کوچک شرکت شهرک‌های صنعتی استان همدان در بخش پایانی این گفت‌وگو بیان کرد: با این روندها است که می‌توان در هر شهر یک شبکه کشاورزی داشت و با این روند می‌توان برای کشاورزی سالم و حلالمان، قدم‌های مناسبی برداشت و حتی مرباجات و ترشیجات همدان، به‌صورت برند در شبکه توزیع وارد شود.
مکان‌یابی پارک لجستیک کشاورزی به میزان تولید محصولات کشاورزی ارتباط مستقیم دارد، حال که در این حوزه برای استان همدان یک پارک لجستیکی تخصصی درنظر قرار گرفته شده، یعنی به‌لحاظ محصولات کشاورزی و باغی، استان همدان حرف‌هایی برای گفتن دارد که می‌توان با این برنامه‌ریزی، بهترین بهره را از آن برد.
دلایل مکان‌یابی پارک لجستیک در کشور، نیازمندی این دسته از محصولات به روش حمل ویژه، حساسیت محصولات کشاورزی به زمان در فرآیند تجمیع، توزیع و کاهش ضایعات محصولات کشاورزی است. میزان تولید شهرستان‌ها و همچنین موقعیت جغرافیایی آن‌ها در استان، ویژگی‌های تأثیرگذار بر انتخاب یک شهرستان برای احداث پارک لجستیک کشاورزی است.
در استان همدان نیز بارها شاهد هستیم که محصول سیر همدان در سطح وسیعی در انبارها تلنبار شده، کشمش ملایر به‌سبب مناسب نبودن بسته‌بندی و حمل‌ونقل دچار مشکلاتی شده و فراوری سیب‌زمینی آن‌هم در همدان به‌عنوان بارانداز و قطب سیب‌زمینی کشور هنوز، محلی از اعراب ندارد!
گشنیز نهاوند و رازیانه رزن با گونی به کشورهایی چون پاکستان می‌رود و نه‌تنها نام‌ونشانی از همدان بر آن‌ها نیست، بلکه ارزآوری چندانی هم برای استان در پی ندارد. محصولات باغی متنوع در استان همدان و گل محمدی در سطح محدودی وارد چرخه تبدیل، اسانس‌گیری و ارزش‌آفرینی وارد می‌شوند.
و حال استان همدان با قابلیت‌ها و ظرفیت‌هایی که در بخش گردشگری، صنایع‌دستی، کشاورزی و ارتباطات دارد، مستعد بهترین استفاده از موقعیت پیش‌آمده در زمینه پارک لجستیکی است. پس چرا نباید در این مسیر وارد کار شویم؟
با همه این تفاسیر امید است که در این زمینه شاهد فرصت‌سوزی و دستان خالی‌مان برای کشاورزی و دامداری همدان نباشیم و بتوانیم از فرصت پیش‌آمده در مسیر ایجاد اشتغال و توسعه مولد، پایدار و تحقق جهش تولید استفاده کرده و همچنان شاهد خاک خوردن این طرح مهم و حیاتی نباشیم.
