نادره وائلی‌زاده رئیس دانشکده علوم آب اهواز گفت: یک ماه از پاییز می‌گذرد، بعد از تابستان خشک و طولانی، حالا چشم کشاورزان به آسمان است تا باران ببارد، اما شهری‌ها نگران از آبگرفتگی دوباره خانه‌ها، دست و دلشان می‌لرزد. هواشناسی خوزستان، آذر را آغاز بارندگی پاییزه پیش‌بینی کرده، اما با وجود این تأخیر، شهرهای خوزستان هنوز آماده باران نیستند و نگرانی از تکرار آبگرفتگی همچنان ادامه دارد. طی سه روز بارندگی شدید در پاییز سال گذشته، برخی شهرهای خوزستان برای سومین سال متوالی زیر آب رفت و اهواز، کوت‌عبدالله، ماهشهر، هندیجان، آبادان، خرمشهر، شادگان، رامهرمز، رامشیر و ایذه در این بارش‌ها گرفتار سیل و آبگرفتگی شدند. ماهشهر با ۱۷۰ میلی‌متر رکورددار بود و اهواز نیز حدود ۹۰ میلی‌متر بارندگی را تجربه کرد. شدت خسارت‌ها و کوتاهی مسئولان، بالاخره پای سازمان بازرسی کل کشور را به آبگرفتگیهای خوزستان باز کرد؛ آنها وعده دادند با مقصران برخورد و خسارت‌ها جبران شود، اما با گذشت نزدیک به یک سال از این وقایع، اخبار خوبی از آمادگی شهرها برای فصل بارندگی به گوش نمی‌رسد.
زخم کهنه آبگرفتگی
آبگرفتگی معابر و منازل به دنبال بارندگی در یک دهه گذشته خسارت‌های زیادی به‌دنبال داشته است. به‌گفته مسعود انصاریان، مدیرکل پیشین بنیاد مسکن خوزستان، در آبگرفتگی آذر ۱۳۹۸ اهواز و کارون، ۱۵۶۶ واحد مسکونی و ۷ واحد تجاری خسارت دید و۵۰واحد مسکونی به کلی ویران شد.
شهاب صدیقی مدیرکل مدیریت بحران استانداری خوزستان هم با اشاره به خسارت آبگرفتگی پارسال به ۹ هزار واحد مسکونی در ۴ شهرستان می‌گوید: طبق مصوبه دولت قرار شد ۵هزار واحد مسکونی در ماهشهر، اهواز، کارون، هندیجان و بندرامام ساخته شود که بیشترین آن مربوط به بندر امام و ماهشهر است. برای هرکدام از واحدهای احداثی ۱۸۵ میلیون تومان تسهیلات و کمک بلاعوض درنظر گرفته شده است. از اوایل امسال ساخت واحدها در بندر امام شروع شده؛ به‌طوری که ۱۲۰۰ واحد از مرحله پی‌ریزی گذشته است.
صدیقی می‌افزاید: درمجموع ۴ هزار واحد مسکونی مشمول تعمیرات شدند که کارشان تمام شده است.
تکلیف بر زمین مانده شهرداری‌ها
قرارگاه آب و فاضلاب یکی از ۳ قرارگاهی بود که فروردین امسال در استانداری خوزستان تشکیل شد تا برای جلوگیری از آبگرفتگی مجدد شهرها چاره‌اندیشی کند. این قرارگاه برای شهرداری‌ها و شرکت آبفا تکالیفی تعیین کرد. در این قرارگاه، اداره کل بحران مسئول پیگیری طرح‌های ضربتی و علاج‌بخشی دفع آبهای سطحی، اداره کل امور شهری مسئول پیگیری لایروبی شبکه فاضلاب و آبهای سطحی و دفتر فنی استانداری مسئول پیگیری انجام مطالعات طرح جامع دفع آبهای سطحی در شهرداری‌ها شدند. مدیرکل مدیریت بحران استانداری خوزستان به همشهری می‌گوید: تا زمان اجرای طرح‌های جامع دفع آبهای سطحی شهرها که در حال مطالعه است، قرار شد طرح‌های ضربتی و علاج‌بخشی اجرا شود تا امسال شاهد اتفاقات سال‌های گذشته و آبگرفتگی شهرها نباشیم. برای این کار شهرهای اهواز، کوت‌عبدالله، بندرامام خمینی، آبادان، خرمشهر و چمران به‌عنوان شهرهای هدف و اولویت‌دار تعیین شدند.
صدیقی از روند اقداماتی که در این شهرها در حال اجراست، ابراز نارضایتی می‌کند و می‌افزاید: به جز بندر امام که پیشرفت نسبی داشته، عملکرد بقیه شهرها رضایت‌بخش نیست و باتوجه به نزدیک شدن به زمان بارندگی اقدامات باید تسریع شود.
وی درباره اجرای طرح‌ها توضیح می‌دهد: در بندر امام تقریبا ۷۰ درصد کار انجام شده و بقیه کار شامل خرید پمپ است که صنایع پتروشیمی متعهد به تامین آن شده. این پمپ‌ها قرار است تا ۴۰ روز آینده نصب شود، اما این شهر در زمینه لایروبی شبکه عقب‌ماندگی و نیاز به تسریع دارد.
صدیقی با بیان این که در طرح ضربتی اهواز ۵۶ نقطه بحرانی تعیین شد که شهرداری اهواز و شرکت آبفا به‌صورت اشتراکی با نظارت استانداری اجرا کنند، ادامه می‌دهد: این طرح که از دی پارسال آغاز شده و تا شهریور امسال حدود ۸۵ درصد پیشرفت داشته، شامل اقداماتی همچون لایروبی و لوله‌گذاری است. در طرح علاج‌بخشی اهواز نیز ۸۰ نقطه مشخص شد که حدود ۳۱۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد. براساس ارزیابی‌های ما تعهدات شهرداری اهواز پیشرفت خوبی ندارد و علت آن هم نبود اعتبار است. وی با بیان اینکه کوت‌عبدالله به‌دلیل مشکلات شهرداری عقب‌ماندگی دارد، ادامه می‌دهد: در شهر چمران مطالعات دفع آبهای سطحی به پایان رسیده است و مشکل مالی هم ندارد؛ بنابراین باید طرح خود را برای حفاری و لوله‌گذاری هرچه سریع‌تر آغاز کند. در خرمشهر کار متوقف شده بود که با آمدن فرماندار جدید دوباره فعال شد و در آبادان هم حکم شهردار به‌تازگی امضا شده و قرار است کار از هفته آینده آغاز شود.
صدیقی در خصوص اینکه اعتبار دفع آبهای سطحی هنوز به شهرداری‌های پرداخت نشده است،افزود: طبق تبصره ۱۳ قانون بودجه امسال قرار بود برای مقابله و جلوگیری از آبگرفتگی به شهرهایی که دارای مطالعات آبهای سطحی هستند، ۵۰۰ میلیارد تومان اختصاص یابد و شهرداری‌ها نیز همین مقدار اختصاص دهند، اما این اعتبار هنوز پرداخت نشده است.
وی تأکید می‌کند: احتمال می‌دهیم بارندگی تا ۴۰ روز دیگر آغاز شود و امیدواریم تا زمان اتمام طرح‌ها اتفاق خاصی نیفتد. البته تمام برنامه‌ریزی‌ها برای آمادگی مواجهه با بارندگی ۱۶۰ میلی‌متری که پارسال اتفاق افتاده بود، انجام شده و ارزیابی‌ها نیز به همان نسبت است.
صدها نقطه بحرانی
اهواز بیش از ۴۰۰ نقطه بحرانی آبگرفتگی دارد. قانون، دفع آبهای سطحی را به شهرداری‌ها تکلیف کرده است، اما در اهواز و اغلب شهرهای خوزستان به‌دلیل نداشتن شبکه مجزا از شبکه فاضلاب برای عبور آب باران استفاده می‌شود. این در حالی است که شبکه فرسوده و پیر فاضلاب در روزهای عادی نیز ناکارآمد است و با وجود پیگیری، شهرداری اهواز حاضر به پاسخگویی دراین باره نشد.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب اهواز اما توضیح می‌دهد: اگر باران نرم و آهسته ببارد، شبکه فاضلاب از عهده عبور دادن آن برمی‌آید، ولی ظرفیت باران‌های شدید و سیل‌آسا را ندارد. امسال در اهواز و برخی شهرها همچون ماهشهر و بندرامام اقداماتی برای تقویت ایستگاه‌های پمپاژ و توسعه، تعمیر و بهسازی خطوط شبکه در حال انجام است تا مشکلات کمتر شود.
محمدرضا کرمی‌نژاد با اشاره به شناسایی ۸۸ نقطه بحرانی در آبگرفتگی سال ۹۸ در اهواز می‌گوید: ۶۴ نقطه اصلاح شده و بقیه در حال انجام است. علاوه بر اینها مجموعه استانداری، شهرداری و آبفا ۵۶ نقطه مشکل‌دار را تعیین کردند (برخی از آنها با طرح آبفا همپوشانی داشته است) که به‌صورت اشتراکی اجرا شود که ۹۰ درصد آنها نیز به اتمام رسیده است. اخیرا نیز ۸۰ نقطه دیگر تعیین شده که اصلاح آنها آغاز شده است. به جز اینها مراجعه‌های مردمی را نیز در دستورکار داریم و مشکلات شبکه فاضلاب در ۷۷ نقطه دیگر از شهر اهواز نیز توسط آبفا در حال برطرف شدن است. جاهایی که داریم کار می‌کنیم نقاط اضطراری هستند و به جز اینها نقاط بحرانی دیگری هم وجود دارد.
به‌گفته وی، این طرح‌ها قرار است ۲۰ روز تا ۳ ماه آینده به پایان برسد و اگر تا آن موقع باران نیاید یا باران شدید نداشته باشیم، مشکلی خاصی نخواهیم داشت.
اعداد نجومی شبکه
خوزستان ۸۵ شهر دارد. اداره کل امور شهری استانداری، شهرداری‌ها را مکلف به انجام تعهدات خود در لایروبی تا پیش از شروع بارندگی‌های پاییزی کرده است.
مدیرکل دفتر فنی استانداری خوزستان ۱۴ شهر استان را دارای بیشترین مشکل آبگرفتگی در زمان بارندگی می‌داند و می‌گوید: بعد از آبگرفتگیهای سال ۹۸ و ۹۹ سازمان بازرسی کل کشور به مسئله ورود و شهرداری‌ها را ملزم کرد در مدت ۶ ماه مطالعات دفع آبهای سطحی را انجام دهند. برای اطمینان از اینکه مطالعات شهرداری‌ها توجیه فنی و اقتصادی داشته باشد، داوری آن را طی یک تفاهمنامه به دانشگاه شهید چمران اهواز واگذار کردیم و از ۴ ماه پیش بررسی طرح‌ها در حال انجام است.
هدایت‌الله زارع زاده با بیان این که ۶۲ شهر مطالعات خود را به استانداری ارائه دادند، می‌افزاید: از این تعداد مطالعات ۳ شهر به اتمام رسیده و آماده تصویب است. مطالعات ۴۱ شهر قابل تصویب به شرط اصلاحات جزئی است که تمام شهرهای مشکل‌دار جزو این دسته هستند. مطالعات ۱۱شهر به‌دلیل نقص‌های اساسی غیرقابل بررسی هستند و عودت داده شده‌اند و مطالعات ۶ شهر نیز در حال بررسی است.
وی با بیان این که شهرداری‌ها باید مطالعات را از منابع اعتباری خودشان انجام دهند، اما برای اجرا دولت وعده داده است که کمک کند، می‌گوید: البته این اعتبار هنوز پرداخت نشده است. فقط برای شهرداری اهواز قرار است ۵۰ میلیارد تومان از محل اعتبار استانی و برای آبادان از محل اعتبار بهسازی بافت‌های فرسوده تامین شود.
به‌گفته وی، اگرچه طرح‌های ضربتی و علاج‌بخشی در حال اجراست، اما شبکه فاضلاب همان شبکه قدیمی و فرسوده است که هنوز مشکلاتی دارد و این می‌تواند موجب شود همچنان بحران داشته باشیم.
زارع‌زاده ادامه می‌دهد: برای اجرای طرح دفع آبهای سطحی شهرهای استان ۱۰ هزار میلیارد تومان اعتبار نیاز است که اخیرا طی مکاتباتی به ریاست‌جمهوری، وزارت نیرو و وزارت کشور اعلام شده است. طبق همین برآوردها طرح اهواز نیز ۶۲۰۰ میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد. اعداد اعتباری طرح آبهای سطحی واقعا نجومی است و اگر اجرای هر کدام از آنها چند سال طول بکشد، با احتساب تورم بسیار بیشتر هم خواهد شد.
بی‌سهمی از نفت
خوزستان، همچنان از تامین اعتبار شبکه دفع آبهای سطحی ناتوان است. در این میان جای مسئولیت اجتماعی صنایع بزرگی چون نفت و فولاد هم خالی است. حجت‌الاسلام حسن درویشیان، رئیس سازمان بازرسی کشور سال گذشته در بازدید از منازل آب‌گرفته گفته بود که سال‌ها حق خوزستان از آلایندگی نفتی پرداخت نشده و جمع آن با جرایم حدود ۲۰۰ هزار میلیارد تومان است که حتی اگر ۵۰ درصد آن پرداخت می‌شد بسیاری از مشکلات امروز در خوزستان وجود نداشت.
بررسی پروژه‌های آبهای سطحی اهواز در هفته آینده
طرح‌های اضطراری دفع آبهای سطحی خوزستان در حالی هنوز نیمه‌تمام مانده که رئیس‌جمهوری ۵ شهریور در نخستین سفر استانی خود قول به سرانجام رسیدن آنها را داده بود. در این سفر مهلت یک‌ماهه‌ای برای اجرای طرح‌های فوری پیشگیری از آبگرفتگیهای پاییز تعیین شد و وزیر نیرو و وزیر کشور مکلف شدند برای پایان پروژه‌های آب و فاضلاب اهواز روزشمار بگذارند. سیدکریم حسینی، نماینده اهواز، کارون، باوی و حمیدیه در مجلس درباره مصوبات سفر رئیس‌جمهوری به خوزستان می‌گوید: بعد از این سفر نشستی با معاون اجرایی رئیس‌جمهوری داشتم و قرار است به دستور رئیس‌جمهوری برای پیگیری مصوبات در خوزستان حضور یابد. وی رفع مشکلات آبرسانی، شبکه فاضلاب و دفع آبهای سطحی را از اولویت‌های استان عنوان می‌کند و می‌افزاید: یکی از مسائل مطرح‌شده در نشست اخیر با وزیر کشور هم مشکل آبگرفتگی‌ها بود. همچنین با وزیر نیرو در اهواز جلسه‌ای برگزار و مشکلات را مطرح کردیم که برهمین اساس وعده داد طرح آبرسانی غدیر تا نیمه اول سال آینده به اتمام برسد. حسینی خواستار تسریع در اجرای طرح‌های فاضلاب و دفع آبهای سطحی می‌شود و اضافه می‌کند: اعتبار آب و فاضلاب و دفع آبهای سطحی پرداخت شده است؛ اگرچه ممکن است بگویند کافی نبوده. اجرای این طرح‌ها آغاز شده، اما هنوز به اتمام نرسیده است. اصرار ما بر این است که آمادگی لازم قبل از بارش‌ها ایجاد و نقاط بحرانی اصلاح شود. قرار است هفته آینده نشست مشترکی با شهرداری اهواز و آبفا برگزار شود و وضعیت پروژه‌های آبهای سطحی را بررسی کنیم.
