قلم در ادامه این تحلیل آمده است : مسئولان مربوطه در این زمینه می‌گویند باید پیگیری حقوقی این مسأله از طریق مجامع بین‌المللی و بر اساس اطلاعاتی که جمع‌آوری کرده‌ایم، صورت بگیرد و عربستان و مقامات این کشور باید نسبت به این موضوع و استیفای حقوق همه جان‌باختگان پاسخگو باشند. اما آنچه مسلم است در این بین مرگ ۴۶۲ ایرانی در فاجعه منا است که به ثبت تاریخ رسید و بیشترین جان‌باختگان منا در ۱۰ ذیحجه سال ۱۴۳۶ هجری متعلق به ایران شد، تا همچنان کفایت و تدبیر آل سعود در برگزاری برترین و عظیم‌ترین مناسک مسلمان زیر سوال باشد.
برخی از حوادث مکه در موسم حج
در ایام برگزاری حج بارها و بارها حوادثی رخ داده، اما همزمان با اینکه آل سعود مدعی برگزاری حج در ابعاد وسیع‌تری است، جنایت هولناک اتفاق می‌افتد و بیش از ۷۰۰۰ تن زیر آوار گوشتی به بدترین شکل ممکن و تشنه شهید شدند. بر اساس اخبار و آمار منتشره برخی حوادث رخ‌داده در مناسک حج می‌توان به حادثه کشته‌شدن ۷۶ تن بر اثر ریزش یک هتل در مرکز مکه در ششم ژانویه ۲۰۰۶، کشته‌شدن ۳۶۴ حاجی در ۱۲ ژانویه همان سال در رمی جمرات در منا در اثر فشار جمعیت، جان‌باختن سه حاجی در رمی جمرات در منا در ۲۲ ژانویه ۲۰۰۵ ، مرگ ۲۵۱ حاجی در فشار جمعیت در نخستین روزهای رمی جمرات در اول فوریه ۲۰۰۴، کشته‌شدن ۱۴ حاجی از جمله شش زن در نخستین روزهای رمی جمرات در منی در ۱۱ فوریه ۲۰۰۳، مرگ ۳۵ حاجی و جراحت تعداد زیاد دیگر در هنگام رمی جمرات در پنجم مارس ۲۰۰۱، مرگ ۱۱۸ حاجی و جراحت ۱۸۰ تن در اثر فشار جمعیت در ۹ آوریل ۱۹۹۸، کشته‌شدن ۳۴۳ حاجی و مجروحیت بیش از ۱۵۰۰ تن در آتش‌سوزی در چادرهای حجاج در منی در ۱۵ آوریل ۱۹۹۷، مرگ سه تن و جراحت ۹۹ تن دیگر در آتش‌سوزی چادر حاجیان در منا در هفت می ۱۹۹۵، مرگ ۲۷۰ حاجی در اثر فشار جمعیت در رمی جمرات در ۲۴ می ۱۹۹۴، خفگی ۱۴۲۶ تن در تونلی در منا بر اثر نقص فنی در سیستم تهویه در دوم ژوئیه ۱۹۹۰، حمله به اطراف مسجدالحرام در ۱۰ ژوئیه ۱۹۸۹ یک کشته و ۱۶ زخمی برجای گذاشت. (پس از آن در ۲۱ سپتامبر ۱۶ کویتی به اتهام انجام این حمله اعدام شدند.) نیروهای امنیتی عربستان تظاهرات مسالمت‌آمیز حجاج ایرانی را در ۳۱ ژوئیه ۱۹۸۷ با خشونت تمام سرکوب کردند که بر طبق آمار رسمی عربستان، ۴۰۲ حاجی از جمله ۲۷۵ ایرانی کشته شدند. صدها تن از نیروهای مسلح مخالف نظام عربستان در ۲۰ نوامبر ۱۹۷۹ به مدت دو هفته در مسجدالحرام تحصن کردند و دهها حاجی را گروگان گرفتند که در چهار دسامبر مورد حمله قرار گرفتند و آمار رسمی حاکی از ۱۵۳ کشته و ۵۶۰ مجروح است. آتش‌سوزی عظیم در چادرهای حجاج در سال ۱۹۷۵، ۲۰۰ کشته بر جای گذاشت که سقوط جرثقیل در مسجدالحرام در سال جاری را نیز باید به حوادث دیگری که در سالهای گذشته همزمان با موسم حج در مکه اتفاق افتاده بود، افزود.
نقش رسانه‌ها در بازنمایی فاجعه منا
وقوع حادثه در این میزان از جمعیت طبیعی، اما قابل پیش‌بینی و پیشگیری است. آنچه مسلم است دولت سعودی با اتخاذ تدابیر امنیتی بیشتر و امکانات حداقلی می‌توانست از ابعاد این فاجعه انسانی بکاهد . وقوع این جنایت در حق بشریت بر کسی پوشیده نیست؛ همچنان‌که شاهدان زنده این بی‌کفایتی آل سعود بر این ادعا صحه می‌گذارند که اگر آب بین آسیب‌دیدگان توزیع می‌شود تعداد جان‌باختگان به این میزان نمی‌رسید؛ چنانچه در اخبار داشتیم یکی از زوار بر اثر پاشیده شدن آب روی اجساد روی هم انباشته شده به هوش آمد و از مرگ اجباری نجات پیدا کرد، اما در این میان رسانه‌های ما می‌توانستند بهتر عمل کنند ولی متاسفانه دستپاچه و بدون تحلیل عمل‌کردن برخی از این رسانه‌ها سبب شد تا به میزان زیادی اعتبار رسانه‌ای خدشه‌دار شود.
تهیه، تنظیم و ارائه خبرها و گزارش‌های صحیح درباره وقایع مهم کشور و جهان، حمایت از حکومت قانون و نظارت بر اجرای درست و دقیق قوانین، ایجاد محیط مناسب برای برخورد عقاید دیگران، کمک به رشد فکری و فرهنگی جامعه و … از جمله وظایف رسانه‌های خبری است تا با ارائه اخبار و تحلیل‌ها به هوشیارسازی و گسترش دانش و اطلاعات مخاطبان در زمینه‌های گوناگون بپردازند تا به شکل‌گیری واقعیت اجتماعی کمک کنند. در فاجعه منا رسانه‌ها از سوی با محدودیت دریافت خبر از محل حادثه و از سوی دیگر با انبوهی شایعه و برخی فیلم‌هایی که با گذشت زمان مشخص شد صحت ندارد، روبرو بودند اما با وجود همین مشکلات آنچنان که باید به وظیفه اصلی خود نپرداخته و تنها در انتشار عکس‌های دلخراش از اجساد روی هم ریخته با استناد به اخباری که بوی فضاهای مجازی داشت، پرداختند. در حالی که رسانه‌های غربی در پوشش حوادثی کمرنگ‌تر از منا با هوشیاری عمل کرده و بجای اینکه احساس مخاطبان را تحریک کنند، آنان را به سمت آگاهی و شعور جمعی سوق داده تا به استیفای حقوق کشور و اتباعشان دست پیدا کنند. اما عملکرد برخی رسانه‌ها در فاجعه منا نه تنها استیفای حق را برای ایرانیان به ارمغان نیاورد بلکه استناد به فیلم‌ها از سالهای قبل و استفاده از نظرات کارشناسان غیرمربوط، انگشت اتهام را به سمت ایرانیان کشید در حالی می‌شد با استفاده از تجربیات افراد کارشناس در این زمینه و بکارگیری تکنیک‌های بسیار ساده ارتباطی اما پربار به بازنمایی این فاجعه به طوری پرداخت تا بی‌کفایتی آل سعود هر چه بیشتر از قبل مشخص شود و ایران در عرصه جهانی بیشتر حرفی برای گفتن داشت.
تحلیل از زهرا میعادی -کارشناس ارشد ارتباطات و دبیر تحریریه ایسنا
